DYARBAKIR-Türkiyede ODTÜ Moleküler Biyoloji ve Genetik Bölümünü bitirdikten sonra 2012de master çalmalar için Bilkent Üniversitesinde akademik hayatn sürdüren Dr. Seda Koyuncu, doktora örenimi için 2014de Almanyaya, Köln Üniversitesine gitti. Doktora sonras aratrmac olarak CECAD Yalanma Aratrmalar Merkezinde Prof. Dr. David Vilches ile çalmaya balayan Dr. Koyuncu, 4 yldr sürdürdüü aratrmasnn dünyann en saygn bilim dergisi Natureda yaynlanmasyla bilim dünyasnn dikkatlerini üzerine çekti. Dr. Koyuncunun yürütücülüünde 5 kiilik bir ekiple yaplan çalma ile yalanmann en önemli ifrelerinden biri daha çözüldü ve dünyada ilk kez barsak, kas ve nöron hücrelerinde sentezlenen belli tip proteinlerin vücutta birikmesiyle yalanmann hzland ortaya kondu. Bu çalma ile genetik manipülasyonla bu proteinlerin birikiminin durdurulmas sonucu yalanmann da geri döndürülebildii ortaya çkarld. Köln Üniversitesinin resmi sitesindeki 2021 yl baarl bilim kadnlar listesinde yer almay da baaran Dr. Koyuncu, aratrmasna dair tüm detaylar anlatt.
çARES OLMAYAN NÖROLOJK HASTALIKLAR çN UMUT
Dr. Koyuncu, bu proteinlerin vücutta zamanla birikmesi ile kas ve nöron yani sinir sistemi hücrelerinde kayplar yaandn söyleyerek Bu da ALS ya da Huntington gibi çaresi olmayan ilerleyici nörolojik hastalklarn yan sra, kalp damar hastalklar ve diyabet gibi kronik hastalklara davetiye çkaryor. Bu proteinlerin genetik olarak manipüle edilmesiyle yalanma etkilerinin de geri döndürülebildiini gözlemledik dedi. Aratrma bata ALS ve Huntington gibi çaresi bulunmayan ilerleyici nörolojik hastalklarn tedavisi olmak üzere, dünyada ölüme en çok neden olan diyabet ve kalp damar hastalklarnn yaratt tahribatn da giderilmesinde rol oynayacak.
NÜFUS YALANDIKçA BU HASTALIKLAR ARTACAK
Artan yaam süresiyle beraber Dünya Salk Örgütünün tahminlerine göre 2050 ylnda 65 ya üstü nüfus, dünya genelinde üç katna çkacak. Bu da kanser, diyabet, kalp damar hastalklar ve nörodejeneratif (yani nöron kaybna bal ortaya çkan ilerleyici nörolojik hastalklar) hastalklarn daha çok görülmesine yol açacak. çalmann bu açdan kritik önem kazandna dikkat çeken Dr. Seda Koyuncu, Bu projede aslnda temel olarak yalanma ile oluan protein düzeyindeki deiimleri inceledik. çalmann Nature dergisinde yaynlanmas da çok önemliydi, çünkü özellikle doa bilimleri alannda bu dergi, en prestijli dergilerinden birisi. Yaklak 4 senedir süren bir çalmayd. En önemli özelliklerinden birisi, yalanma alannda bir ilk oluuydu. Özel bir protein sinyalini aratrdk. Bu sinyalin proteinlerin yalanma süresini nasl etkilediini sistematik bir ekilde göstermi olduk dedi.
SNDRM SSTEM, KAS VE NÖRON HÜCRELERN ETKLYOR
Dr. Koyuncu, bu çalmada bulduklar iki proteinin aslnda yalanma üzerinde çok ciddi etkileri olduunu ve bu proteinlerden birini sindirim sistemini etkileyerek yalanmaya yol açtn söyleyerek Sadece bu dokuya bile etki etmemizin genel olarak bütün vücut yapsnda önemli deiikliklere neden olduunu söyleyebilirim. Dier protein ise kas ve sinir sistemini etkileyerek yalanmay artrdn gözlemledik. Bunlar genetik deiiklie uratarak, yalanmay tersine çevirebileceimizi, daha geciktirebileceimizi gösterdik diye konutu. Aratrmada bir solucan türü olarak bilinen C-elegans adl organizmay kullandklarn anlatan Dr. Koyuncu, bu organizmann genetik açdan insana en çok benzeyen genom dizilimine sahip olduunu ve hzl sonuç alabilme açsndan da ksa sürede önemli verileri salayabildii için tercih edildiini söyledi.