Hong-Kong gibi hem yeterince a yaplmam, hem de ilk dalgalardan çok etkilenmemi toplumlarda ar artan vaka ve ölüm saylaryla tam bir felaket yaandan dikkat çeken Prof. Dr. Yavuz, Genel olarak pandemiden ve Omicrondan en az zarar görenler ise, alama dönemi dahil tüm süreçte çok sk mesafe, maske, izolasyon, karantina, hareketin azaltlmas gibi önlemleri uygulayan, a çktktan sonra da toplumun yüzde 85ini alayp, özellikle risk gruplarnda olmak üzere hatrlatma dozlarn da yapan Yeni Zelanda gibi ülkeler oldu. Ülkemizde ise u anda hem vaka says, hem ölüm saylar, hem de test pozitiflik oranlar yüksek seyrediyor. Bunun en önemli nedenleri, Delta dalgasndan itibaren a d önlemlerin çok azaltlm olmas, alamada ise hem ilk serilerde, hem de hatrlatma dozlarnda istenilen seviyelere ulalamam olmas, ek olarak Omicron için yeterince etkili olmayan inaktif alar yaptrm çok sayda kiinin bulunmasdr. Bu nedenle u anda yaplmas gereken, öncelikle yal ve riskli gruplarda olmak üzere mRNA alaryla primer alama ve hatrlatma dozlarn tamamlamak, çocuklarda hzla ay gündeme almaktr diye konutu.
HES KODU UYGULAMASI DEVAM ETMEL
Pandeminin gelecei konusunda u anda ancak, bilimsel verilere dayal senaryolar oluturabileceini belirten Prof. Dr. Yavuz, u bilgileri verdi: Var olan senaryolardan en olumlusu, Omicronun etkisini azaltmasyla, ilkbaharda vakalarn düecei, yazn çok az vaka görülecei, sonbaharda ise Omicrondan daha az vaka saysna yol açacak bir dalga yaanabileceidir. Ancak bu olumlu senaryonun gerçeklemesi yeni bir varyantn ortaya çkmamasna baldr. Ne yazk ki u anda zengin ülkelerde en az bir doz Kovid-19 as oran yüzde 80e ulamken, düük gelirli ülkelerde bu oran sadece yüzde 20dir. Bizde ise ne alamada, ne de hatrlatma dozlarnda istenen, gereken oranlar henüz salanamad. Mesafe, kalabalklarn azaltlmas gibi önlemler ise ülkemizde Delta dalgasnn balangcndan itibaren önemli ölçüde azaltlmt. Bu nedenle hem Deltada, hem de Omicronda çok fazla sayda vaka ve ölüm görüldü. u anda salgn hem ülkemizde, hem de dünyada halen devam ediyor, dolaysyla sözünü ettiimiz önlemlerin daha da azaltlmasn biz önermiyoruz, önermedik, Dernek olarak da bunu sürekli dile getirdik. Ek olarak HES kodunun kaldrlmas da hasta kiinin izolasyonunun salanmasn çok zorlatrarak enfeksiyonun yaylmna katk salayabilir. Mevcut durumda bireysel önlemler çok önemli hale geldi. Vatandalarmzn alarn ve hatrlatma dozlarn olmasn, kapal veya mesafenin korunamad kalabalk ortamlarda maske kullanmna devam etmesini öneriyoruz. Pandeminin bitip bitmediine karar verebilecek olan kurumun ellerinde yeterli veri, deneyim ve bilgi olmas nedeniyle Dünya Salk Örgütü olduunu belirten Prof. Dr. Yavuz, sözlerini öyle noktalad: DSÖ pandemi bitmedi diyor. Bu da halen olaanüstü bir enfeksiyon ve ölüm var demektir. nsanlarn sklm olmas, bu gerçei deitirmez.
HATIRLATMA DOZUNDA ÜZDE 42DE KALDIK
Kongre Bakan Prof. Dr. Nee Demirtürk ise Omicron varyantnn Delta varyantna göre daha hafif seyirli olduuna deinerek Alt solunum yollarna göre, üst solunum yollarnda daha çabuk ve daha yüksek oranda çoalabildiini gösteren çalmalar var. Ancak tamamen hafif atlatlan bir hastalk da yapmyor, özellikle yallar ve risk grubu kiilerde, bir de bu kiiler aszsa, ciddi seyirli hastala ve ölüme neden olabiliyor. Diyabet, hipertansiyon gibi kronik hastal olanlar, obezler ve bakl basklanm olanlar salgnn bandan beri risk altndayd. Bu kiiler için Omicron varyant hala öldürücü olabiliyor. Zaten son dönemde hastaneye yatan hastalarn büyük çounluu asz ve elik eden risk faktörü olan hastalar. Ölümler de bu grupta görülüyor. Vaka saysnn 2022 bandan bu yana pandemideki en yüksek düzeye ulamas, Omicronun çok bulac olmas ile ilgili. Artan bu sayya paralel olarak riskli hastalar yine hastaneye yatyor ve ne yazk ki yine yaamlarn kaybedebiliyor. Türkiyede hatrlatma dozu oran yüzde 42de kald. ki doz a olanlar nasl olsa a oldum diye bakyor. Hatrlatma dozu olun uyarlarna aldrmyor eklinde konutu.
MOLNUPRAVR KONUSUNDA HEKMLERDE DAH TEREDDÜTLER VAR
Toplumda artan vaka says ve çounun da hastal hafif geçiriyor olmasnn pandeminin etkisini yitirdii ve artk gerileme eilimine girdii gibi yanl bir algya yol açtna dikkat çeken Prof. Dr. Demirtürk, sözlerini öyle sürdürdü: A tereddüdü ve a kartlnn bana göre önemli nedenlerinden biri de pandemi öncesi dönemde de, ülkemizde özellikle influenza alamalar konusunda toplumda rol model olan kiiler arasnda yaanan ikilemler. Kovid-19 için de yeterli alamann olmamas Omicron ölümlerinin nedenlerinden biri. Omicron varyantnn bak yanttan kaçp allara da bulaabildiini gördük. mRNA alarnda bu yönde çalmalar balam durumda. Pandemi sonlandktan sonra sadece risk gruplar için belki yeni alama emalarnn oluturulmas ve alarn güncellenmesi gerekebilir. laç tedavisi olarak molnupiravirin ülkemizde kullanlmaya balanmas da güzel bir gelime. Ancak bu konuda da tereddütler olduunu, toplumun, hatta birçok hekimin bile bilgi eksiklii nedeni ile kullanmda sorun yaadn görüyoruz. Pandemi dünyann tamamn her anlamda çok yordu. Pandemi önlemleri sadece salkla ilgili deil. Dolaysyla hepsini dengeleyecek ekilde belirlenmesi gerekiyor. Baz gevemeler olabilir; as tam olan ve ek hastal olmayan kiiler en azndan hastal hafif geçirecekleri için daha rahat olabilirler. Ancak bu kiilerin de hafif geçirseler bile ar geçirecek baka birine bulatrma riski olduunu bilip buna göre davranmas gerek. Yani maske ve mesafe kural hala çok önemli. Ama açk havada maske, mesafeye de dikkat ederek taklmayabilir. Hafif de olsa ba ars, burun tkankl ya da aknts, halsizlii olanlarn test yaptrma gerei duymasalar da maskeyi mutlaka takmalar gerekiyor.