Diyarbakr Tabip Odas (DTO), 2021 Mart-Nisan ay dönemini kapsayan Kovid-19 deerlendirme raporunu, oda binasnda düzenledii basn toplantsyla kamuoyuyla paylat. Raporun Kürtçesini Tabip Odas Bakan Dr. Elif Turan, Türkçesini ise Tabip Odas Genel Sekreteri Mustafa Mesut Kaya okudu.
Sürecin bandan bu yana effaf bir yönetim biçiminin sergilenmedii belirtilen raporda, salgna ilikin epidemiyolojik verilerin hasta-vaka ayrm gibi yöntemlerle alg yönetimi yaplarak çarptldn ve yakn bir zamana kadar doru verilerin paylalmad belirtildi. Raporda, 1 Mart itibariyle yetersiz uygulanan kstlamalarn büyük ölçüde kaldrlmasyla, kentte günlük 40 bandnda seyreden vaka saylarnn birkaç hafta içinde 10 kat artarak 400lere yükseldii, buna paralel olarak kentte kamu ve özel hastanelerinde tedavi gören Kovid-19 hasta saysnn ayn periyotta 20 kat artt kaydedildi.
ANADLDE SALIK HZMET
Tüm halklarn kendi anadillerinde eit, nitelikli, eriilebilir, parasz kamusal salk hizmetlerinden yararlanabilecekleri yasal ve pratik düzenlemelerin yaplmas çarsnn yinelendii raporda, çünkü anadilinde salk hizmeti sunulamamasnn yaratt sorunlar pandemi sürecinde daha da katmerlemitir. Pandemi sürecinde salk sisteminde yaanan alt üst olular hizmet sunulan dili bilmeyenler açsndan sala eriimde ciddi sorunlara yol açmtr. Covid-19 Pandemisi ile mücadelede en önemli araçlardan biri olan alar ile ilgili a kampanyalarnn yaplmamas sonucunda genel olarak alanma oranlar düük olsa da bölgemizde bu düüklük daha fazla olmutur. Kampanyalarn amaçlar farkndalk yaratmak, iletiimi salamak olduu için kiilerin anlad dille onlara ulalr olsayd bu olumsuz tablonun tersine çevrilmesi mümkün olabilecekti. Bölgemizde Türkçe bilmeyen 65 ya üstü kiilerin teknolojik uygulamalarn kullanm üzerinden randevu oluturulmas, a randevusu alma aamalarndaki zorluklara bir de bilmedii, anlamad bir dil ile bu süreçleri yürütmeye çalmalar yurttalar açsndan zorlayc olmutur. Covid servislerinde doal olarak tek kiilik odalarda refakatsiz bir ekilde salk çalanlaryla ayn dili konuamayan hastalarn kendi istek ve ihtiyaçlarn dile getirememelerinin yalnzlk ve ölüm korkusuna neden olduu gözlemlenmitir. Anadilde salk hizmet sunumu tercih edilmesi gereken bir durum deil zorunlu olarak yaama geçirilmesi gerekmektedir. çünkü dilini bilmeyen derdini de anlatamamaktadr denildi.
KOVD DII HASTALIKLAR ARTTI
Kovid-19 d hastalarn takibi ve sala eriimdeki sorunlarn bu dönemde de devam ettiine iaret edilen raporda, Özellikle sürekli takip gerektiren kronik hastal bulunan hastalarn tedavi süreçlerinde ciddi aksamalar yaanmaktadr. Virüs korkusu, yallara yönelik ayrmc tutumlar nedeniyle yal hastalarn salk sorunlarnda artlar gözlemlenmektedir. Randevu sisteminde yaanan skntlar bu sorunun en büyük nedenini tekil etmektedir. Kardiyak takibi yaplmayan hastalarda ani ölümler artmtr. Kanser tarama oranlarndaki yüzde 90lk düü ile erken evrede tan alp tamamen kür salanacak hastalarn çou ne yazk ki ileri evrede birçok belirtilerle tedavileri gecikmi bir ekilde hastanelere bavurmaktadrlar diye belirtildi.
AILAMA
A temininde geç kalnd ve kamunun sorumluluunda olan toplumsal bilgilendirme ve aya güven duygusunun tesis edilmedii belirtilen raporda, unlar kaydedildi: Hem saysal hem de oransal olarak alamada ciddi bir baarszlk ortaya çkmtr. limizde adna a tanmlanm tüm bireylerin yars dahi alanamamtr. Öneri ve uyarlarmza ramen gerekli toplumsal doru bilgilendirme ve özellikle alanan ya grubunda çok önemli olduunu düündüümüz anadilde a tantm çalmalar yürütülmemitir. limizde ve tüm ülkede özellikle son 4-5 haftadr Sinovac alar için adna a tanmlanm vatandalar ASMlerde, telefonla ve MHRS sistemi üzerinden ilk doz a randevusu alamamaktadr. Azalan a stoklar, randevu verilmeyerek korunmaya çallmaktadr. Halkn baklanmas geciktirilerek, pandemi yönetmekten çok stok yönetimi yaplmaktadr.
ÖNERLER
Tabip Odas, koronavirüse kar mücadelede yaplmas gerekenlerle ilgili u önerileri paylat:
* Toplumun pandemi yönetim süreçlerine güveni salanmaldr. Hidroksiklorokin etken maddeli ilacn kullanmnda ortaya çkan bilimsel gerçeklerden uzak ve güven kayb yaratan dayanaksz benzer srarlar terkedilmelidir.
* Toplu yaam alanlarnda çalanlara ve cezaevleri gibi ortak kullanm bölgelerine bilimsel ölçütlerde hijyen, mesafe, havalandrma olanaklar yan sra yaygn tarama yaplmal ve a uygulama öncelii tannmaldr.
* Vaka saylarn düük göstermeyi önceleyen, vaka temasllarna dahi test yaplmayan yöntemden vazgeçilmeli, bilimsel ölçütlere uygun yaygn test ve izolasyon tedbirleri uygulanmaldr.
* Pandemi nedeniyle çalma olanaklar kstlanm toplumsal kesimlere acilen sosyal ve maddi destekler salanmal, sosyal çöküler ve intiharlarn önüne geçilmelidir.
* Alanmann yaygn yapld ülkelerde alnan sonuçlar Covid-19u önlenebilir bir ölüm nedeni haline getirmitir. Sorumlular defalarca deien ve uzayan a temin tarihleri ile ilgili ciddiyete çaryoruz. Derhal yaygn alamaya geçilerek ölümler durdurulmaldr.
* yeri güvenliine yönelik önlemler arttrlmal, denetimler sklatrlmaldr.
* Covid-19 hastalna yakalanan Salk çalanlarnn ie dönü kriterleri hastaln iddeti, ortaya çkan sekel ve viral yük dikkate alnarak uluslararas klavuzlara uygun olarak belirlenmelidir.
* Mesleklerini yaparken yakalandklar ve ölümle sonuçlanabilen Covid-19 hastal tüm Salk çalanlar açsndan illiyet ba aranmakszn meslek hastal olarak kabul edilmelidir.
* yükü artan salk çalanlarnn viral maruziyetleri göz önünde bulundurulmaldr. Salk çalan says arttrlmal, yeni atamalar ve toplu almlar yaplmaldr.
* KHKlilerin durumunun görüüldüü OHAL komisyonlar, pandemi bahanesiyle çok az sayda dosya görümektedir. Pandemi öncesi ayda 4000 dosya görüülürken, tüm pandemi boyunca 3000 civarnda dosyay sonuçlandrlmtr. limizde KHK ile ihraç edilen 137 salk emekçisi bulunmaktadr. Pandemi ile en ön safta mücadele eden salk çalanlarnn artan i yükünü de azaltmann bir yolu olarak da KHK ile ihraç edilen tüm Salk emekçileri ie iade edilmelidir.
* Pandemi sürecinde yetersiz kalan 1. Basamak salk hizmetleri topluma dayal bölge tabanl geçi salanarak yeniden düzenlenmelidir.
* Covid-19 alar ile ilgili süreç effaflatrlmal, topluma güven veren bir tarzda yürütülmelidir. Bir an önce toplumun tüm duyarl kesimlerine yetecek düzeyde a tedarik edilmelidir.
* Bata öretmenler olmak üzere tüm eitim emekçileri, çalma bölgesi kamu veya özel ayrm yaplmadan derhal alanmaldr.