Küresel salgn yeni tip koronavirüs (Kovid-19) ile mücadele sürecinde özellikle korunmaya yönelik a çalmalar umut vadederken bilim insanlar sadece ayla dünyadaki pandemiyi hzla sonlandrmann mümkün olamayaca uyarsnda bulundu.
u an dünyada 120den fazla a üzerinde çalmalar yürütülürken, bu alardan 10unun faz-3 aamasnn tamamlanmak üzere olduu belirtiliyor. 4ü Amerikan, 4ü çin, biri Rus ve biri de ngiliz meneli alardan Alman BioNTech ve Amerikan Pfizer ortak as ile bir çin asnn (inkatif virüs as) faz-3 klinik çalmalar Türkiyede de devam ediyor.
Pfizer ve BioNTech tarafndan açklanan ön raporda, gelitirdikleri ann yüzde 90 koruyucu etkisi olduu ve önemli bir yan etkinin rapor edilmedii vurguland. Buna karlk Türkiyede de yerli a üretim çalmalar sürüyor.
FAZ-3E GELEN AILARDAN U ANA KADAR ÖNEML BR YAN ETK BLDRM YAPILMADI
Ankara Üniversitesi (AÜ) Tp Fakültesi Enfeksiyon Hastalklar Anabilim Dal Bakan ve laç Bilincini Gelitirme ve Aklc laç Dernei Bakan Prof. Dr. smail Balk, AA muhabirine yapt açklamada, Kovid-19 a çalmalarnn dünyada ve Türkiyede hzl ekilde sürdüünü söyledi.
Salgnn dourduu kötü sonuçlar ve kendiliinden durmayaca öngörüsü nedeniyle tüm dünyada a süreçlerinin bugüne kadar görülmemi ekilde ve inanlmaz hzla ilerlediini vurgulayan Balk, Normalde en az 4-5 yl süren bulma-gelitirme-faz çalmalar süreci, Kovid-19 as için 10-12 aya sdrld. dedi.
Balk, Dünya Salk Örgütünün (DSÖ) en son 3 Kasmda yaymlad rapora göre, 120den fazla a üzerinde çalldn, bunlardan 10 ann faz-3 aamasnn tamamlanmak üzere olduunu belirtti.
Bu alardan en azndan 2-3ü ylbana kadar ruhsat alp piyasaya çkabilir. Faz-3ü biten bu 10 ann 4ü Amerikan, 4ü çin, biri Rus ve biri de ngiliz meneli. diyen Balk, unlar kaydetti:
Alar, çounluu inaktif virüs as olmak üzere 6-7 farkl tipte ve çounluu 2-4 hafta ara ile yaplan iki doz gerektiriyor. Ülkemizde u an Alman BioNTech ve Amerikan Pfizer ortakl as (yeni nesil biyoteknolojik üretim mRNA as) ile bir çin asnn (inaktif virüs as) faz-3 klinik çalmalar devam ediyor.
Bu çalmalar farkl ehirlerde üniversite hastaneleri ve Salk Bakanl eitim aratrma hastaneleri olmak üzere 10 merkezde gerçekletiriliyor. BioNTech/Pfizer as, 40 bin doz üzerinde yapld. Faz-3e gelen alardan u ana kadar hem dünyadan hem de ülkemizden önemli bir yan etki bildirimi yaplmad. Buna karn Kovid-19a kar da oldukça etkin olduklar görülüyor. Pfizer ve BioNTech tarafndan ön rapor sonucu açkland ve ann yüzde 90 koruyucu etkisi olduu ve önemli bir yan etki görülmedii bildirildi.
AI LE DÜNYADA PANDEMY HIZLA SONLANDIRMAK MÜMKÜN OLAMAZ
Prof. Dr. Balk, yerli a üretim çalmalarnn da devam ettiini anmsatarak, ki ann bugünlerde faz-1 insan denemelerine baland. Bunlardan biri DSÖ listesine de girdi. Eer her ey yolunda giderse yaz aylarnda kendi amz da süreçlerini tamamlayp kullanma girebilecek. diye konutu.
Kliniklerinde BioNTech/Pfizer asnn ilk dozunun 70 gönüllüye yapldn ve bu kiilerin u an takip edildiklerini anlatan Balk, sözlerine öyle devam etti:
A ile dünyada pandemiyi hzla sonlandrmak mümkün olamaz. Bunun için dünya nüfusunun en az yüzde 60nn alanmas gerekir. Kovid-19 as çok hzla piyasaya çkacak olsa bile üretim kapasitesi, souk zincirde datm ve finans gibi nedenlerle dünyaya yetecek kadar, yani en az 5-6 milyar kiiyi hzla alayabilmek mümkün deil. Bu en az 2 yl süre alacaktr. Ann ilk piyasaya çkan partileriyle bata salk çalanlar olmak üzere, altta yatan hastal olanlar, yallar ve hastal yayma riski yüksek olan çalanlarn (toplu tama oförleri, garsonlar gibi) alanmas salgn hznn yavalamasna ve ölüm oranlarnn azalmasna etkisi belirgin olacak.
Ann etki süresinin ne olaca ve ne kadar sürede tekrarlanaca henüz belirlenmedi. lk veriler, etkinlik süresinin grip asndan daha uzun, yani bir yldan fazla olma ihtimalinin yüksek olduunu gösteriyor. Yeni yaymlanan bir aratrmada, virüsün grip virüsüne göre çok daha yava mutasyona urad, bunun da a açsndan avantaj olduu belirtildi.
Özellikle baz Batl ülkelerin a firmalarna henüz a piyasaya çkmadan, daha aratrmalar devam ederken ön ödeme yaptklarn hatrlatan Balk, Doal olarak firmaya önceden ödeme yapan ülkeler aya daha öncelikli olarak eriebiliyor. Avrupa Birlii, Amerika, Avustralya, Güney Kore, ngiltere, Fransa, Japonya gibi ülkeler a firmalar ile ön anlamalar yapt. Türkiye de Kovid-19 as siparii veren ülkeler arasnda. diye konutu.
Virüsün bulama gücünü 3 kattan daha fazla artrdnn da ortaya konulduunu aktaran Balk, Bu da son zamanlarda tüm dünyada salgnn yeniden büyüme göstermesinin de en önemli nedenidir. Souklarn gelmesi ile kapal ortamlar ve özellikle kalabalklar virüsün yaylma hzn daha da artracaktr. uyarsnda bulundu.
Prof. Dr. Balk, u an için tek ve etkili korunma yolunun maske-mesafe ve hijyen kuralna uyulmas ile kapal ortamlardan ve özellikle kalabalktan uzak kalnmas olduunun altn çizdi.
çNN GELTRD AININ GEçC OLARAK ASKIYA ALINMASI
Öte yandan, Brezilyada insanlar üzerinde denenen çinli ilaç irketi Sinovac Biotechin gelitirdii CoronaVac isimli Kovid-19 a adaynn deneylerinin geçici olarak askya alnmasna da deinen Balk, a çalmalar srasnda ortaya çkan yan etkilerin iki nedene bal olabileceine dikkati çekti.
Balk, u deerlendirmelerde bulundu:
Bunlar aya bal ya da rastlantsal yani ayla ilgili olmayan baka nedenlere bal gelien durumlardr. A çalmalarnda denek says çok fazla kii olduu için, örnein Biontech /Pfizer asnda u ana kadar 43 bin kii denek olmutur. Faz-3e gelmi dier alar da düünürsek denek says 200 bini amtr. Bu kadar yüksek sayda rastlantsal olaylar olmas çok doaldr. Ama yine de bu durumlarn a ile ilgisi kesin netletirilene kadar ann sorumlu tutulmas yanl olur. Zaten aratrma srasnda bir önemli olay görülürse çalma, a ile ilgili olmad anlalana kadar durdurulur.
Alar son derece titiz süreçlerden sonra onay alp piyasaya çkabilirler. En az 10 bin kiinin üzerinde insanda denenen bir a eer önemli bir yan etki göstermemise güvenli kabul edilir. u ana kadar koronavirüs a çalmalarndan medyaya yansyan 2-3 olayn da a ile ilikisi kesinlemi deildir.
FAZ-3 çALIMASI NE DEMEK?
A için üç aamada yaplan klinik denemelerde, ilk aamada yani faz-1de az saydaki gönüllü salkl denek üzerinde ann güvenli olup olmad ve olas yan etkileri aratrlyor.
kinci aama olan faz-2de ise güvenilirlii dorulanan ann etkinlii 100den fazla denek üzerinde test ediliyor.
Üçüncü ve son aamada da ayn ilem birkaç bin denekte tekrarlanyor, böylece ann güvenilirlii ve etkinlii aratrlyor.