Fitre nedir? Fitre kimlere verilir? Fitre vermek için hangi artlar gerekli? Fitre ne zaman verilir? Fitre miktar ne kadar? Fitre ya da asl adyla ftr sadakas ile ilgili merak edilen tüm sorularn cevaplar haberimizde
Diyanet leri Bakanlnn yapt deerlendirmeler neticesinde Ftr Sadakasnn, Müslüman toplumlarn neredeyse tamamna yakn bir kesimi tarafndan veriliyor olmas dikkate alnarak, mevcut sosyo-ekonomik hayat artlar ve bir kiinin günlük asgari gda ihtiyac göz önünde bulundurularak 2020 yl Ramazan aynn balangcndan 2021 yl Ramazan aynn balangcna kadar olan sürede 27.00 TL. olarak belirlenmesine karar verildi.
Miktar belirlenirken hadis-i erifler, sosyo-ekonomik artlar ve bir kiinin günlük asgari gda ihtiyac göz önüne alnmtr. Belirlenen bu miktar, asgari miktar olup, sadaka-i ftrda verilecek mebla konusunda bir üst snr bulunmamaktadr. Bu konuda ideal olan, herkesin kendi hayat standardna göre asgari günlük gda harcamalarna denk düecek bir mebla vermesidir. Söz konusu mebla, gda vb. ekilde ayni olarak verilebilecei gibi nakdi olarak da ödenebilir.
FTRE (FITIR SADAKASI) NEDR?
Halk arasnda fitre diye bilinen ftr sadakas (sadaka-i ftr); insan olarak yaratlmann ve Ramazan orucunu tutup bayrama ulamann bir ükrü olarak; dinen zengin olup Ramazan aynn sonuna yetien müslümann, belirli kimselere vermesi vacip olan bir. Vacip oluu, sünnetle sabittir. Kii, kendisinin ve küçük çocuklarnn fitrelerini vermekle yükümlüdür. Hz. Peygamber, köle-hür, büyük-küçük, kadn-erkek her müslümana fitrenin gerektiini ifade etmitir.
Ftr sadakas, Ramazan orucunun farz klnd hicretin 2. yl aban aynda, zekttan önce meru klnmtr. Bu bir yardmlama olup, orucun kabulüne, ölüm srasndaki skntlardan ve kabir azabndan kurtulua bir vesiledir. Yoksullarn ihtiyaçlarn gidermeye ve onlarn da bayram sevincine katlmalarna bir yardmdr.
Ftr sadakasnn vacip olma zaman Ramazan bayramnn birinci günü olmakla birlikte, bayramdan önce de verilebilir. Hatta bu daha faziletlidir. Bununla birlikte, bayram günü veya daha sonra da verilebilir. Ancak, bayram namazndan önce verilmesi müstehap kabul edilmitir.
fi mezhebinde ise; fitreyi, meru bir mazeret bulunmadkça bayramn birinci gününün gün batmndan sonraya brakmak haramdr. Fitreyi Ramazann ilk günlerinde vermek de.
Günümüzde ftr sadakas miktarnn belirlenmesinde, kiinin bir günlük (iki öün) normal gda ihtiyacn karlayacak miktarn ölçü alnmas daha uygundur. Kii dinen zengin saylanlara, uslüne (anne, baba, dedeler ve nineler), füruna (çocuk ve torunlar) ve eine ftr sadakas veremez. Fitreler bir fakire verilebilecei gibi, birkaç fakire de datlabilir. (Mernn, el-Hidye, II, 224). Ancak bir kiiye verilen miktar bir fitreden az olmamaldr.
KMLERN FTRE VERMES GEREKR?
Fitre, borcundan ve asl ihtiyaçlarndan fazla olarak nisap miktar mala sahip olan her Müslümana vaciptir. Bireyin fitre ile mükellef olmas için öngörülen zenginlik ölçüsü, zektta aranan nisaptr. Ancak fitrede zekt için öngörülen, maln artc olmas ve üzerinden bir yl geçmesi art aranmamaktadr.
FITIR SADAKASI (FTRE) LE LGL HADSLER
Abdullah bn Ömerden öyle dedii nakledilmitir: Hz. Peygamber fitrenin, insanlar Bayram Namazna çkmadan önce verilmesini emretmitir (evkn, Neylül-Evtr, IV, 183.)
Abdullah bn Ömerden öyle dedii nakledilmitir: Hz. Peygamber ftr sadakasn 1 s (ölçek) hurma ve 1 s arpa olmak üzere köle, erkek, kadn, küçük ve büyüklere farz klm ve insanlar (bayram) namazna çkmadan önce verilmesini emretmitir. (Buhr, Zekt, 76; Müslim, Zekt, 12 .)
Eb Said el-Hudr (r.a)den rivayet edilen bir hadiste fitre verilebilecek maddeler ve miktarlar öyle belirlenir: Biz Peygamber devrinde fitreyi, yiyecek maddelerinden 1 s olarak verirdik. O zaman bizim yiyeceimiz arpa, kuru üzüm, hurma ve ke (ya alnm peynir) idi. (Buhr, Zekt, 74; A. bn Hanbel, III, 73, 98.)
bn Abbas (r. anhüm)nn naklettii bir hadiste öyle buyurulur: Raslullah (s.a.s) oruçlular gereksiz ve çirkin sözlerden arndrmak ve yoksullara yiyecek salamak için fitreyi farz klmtr. Fitreyi kim namazdan önce öderse, bu makbul bir zekt, kim de namazdan sonra öderse, herhangi bir sadaka olur. (Buhr, Zekt, 70, 71, 77; Müslim, Zekt, 12 , 13, 16)
Abdullah b. Salebe (r.a) öyle nakletmitir: Raslullah (s.a.s) Ramazan Bayramndan bir veya iki gün önce bir konuma yaparak öyle buyurdu: Budaydan, arpadan veya hurmadan 1 sn hür veya köle, küçük veya büyükler için sadaka olarak veriniz. (A. bn Hanbel, V, 432.)
bn Abbasn rivayet ettii hadis öyledir: Fitre sadakas budaydan iki müddür. (evkn, Neylül-Evtr, IV, 183.)
FTRE VEREBLMEK çN GEREKEN ARTLAR NELERDR?
1. Müslüman: Fitre yükümlüsünün Müslüman olmas gerekir. Ancak fi Mezhebinden bir görüe göre, gayr-i müslim bir kimsenin, bakmakla yükümlü olduu Müslüman yaknnn fitresini ödemesi gerekir.
2. Mal varl: Haneflere göre fitre sadakas ile yükümlü saylmak için, kiinin Ramazan Bayramnn birinci günü, temel ihtiyaçlar dnda nisap miktar mala sahip olmas gerekir. Zekt nisabndan farkl olarak, sahip olunan maln artc (nm) özellikte olmas ve üzerinden bir yl geçmi bulunmas gerekmez. Temel ihtiyaçlar mesken, elbise, ev eyas, binit, silah, hizmetçi, ailenin bir yllk geçim masraflar ve borçlardr. Nisap miktar iki yüz dirhem gümü veya yirmi miskal altn veya bunlarn kymetine denk bir maldr.
fi, Mlik ve Hanbel mezheplerine göre ise, ftr sadakasnn vücbu için, zenginlik ölçüsü olan nisaba mlik olmak art deildir. Temel ihtiyaçlarnn dnda, bayram gün ve gecesinde yetecek kadar aza sahip olmak yeterlidir.
3. Ehliyet: Eb Hanife, Eb Ysuf ve dier üç mezhep imamnn ortak görüüne göre, ftr sadakasnn ml yönü ar bastndan dolay bununla yükümlülük için akll ve ergen olmak art deildir. Bu yüzden küçüün ve akl hastasnn malndan da velisinin fitre vermesi gereklidir. Fitrenin ibadet yönünü üstün kabul eden, Haneflerden mam Muhammed ve Züfere göre ise, küçüklerin ve akl hastalarnn malndan ftr sadakas gerekmez.
4. Velyet ve bakmakla yükümlülük: Bir kimsenin, kendi dndaki kiinin ftr sadakas ile yükümlü saylmas için, bu kiinin onun velyeti altnda olan ve bakmakla yükümlü bulunduu kiilerden olmas gerekir. Buna göre bir kimse velyeti altnda bulunan küçük çocuklarnn veya akl hastas olan yaknlarnn fitresini vermekle yükümlüdür. Ramazan Bayramndan önce vefat eden olunun çocuklar da bu kapsamdadr. Buna karlk kiinin bakmlarn üstlenmi olsa bile, ana babas, büyük çocuklar, kars, kardeleri ve dier yaknlar için ftr sadakas vermesi gerekmez. Bununla birlikte vekletleri olmad halde bu kiiler için ftr sadakas verse, bu yeterli olur. Böylece yoksullar bununla Bayram Namazndan çkmadan önce ihtiyaçlarn karlam olurlar.
5. Vakit: Haneflere göre, ftr sadakas Ramazan Bayramnn 1. günü fecrin douu ile vcip olur. çünkü fitre bayrama ait klnmtr. Böylece oruç tutmann yasakland bir günde, fitre ile yoksul Müslümanlarn sevinçle bayrama katlmalar amaçlanmtr.
Fitre, Ramazan Bayramndan bir veya iki gün öncesi ile Bayram Namaz arasnda ödenir. Böylece yoksullar bununla, Bayram Namazndan çkmadan önce ihtiyaçlarn karlam olurlar. Bununla birlikte fitre, Ramazan!n girmesinden itibaren, hatta Ramazan ay girmeden önce de ödenebilir. Bayram gününden sonraya kalrsa, yükümlülük dümez ve ilk frsatta ödenmesi gerekir.
Fakihler fitrenin bayram günü sabah vakti girdikten sonra ve namaz klnmadan önce verilmesinin müstehap olduu hususunda görü birlii içindedir. Dayandklar delil, Abdullah bn Ömer (r. anhüm)den rivayet edilen u hadistir: Hz. Peygamber fitrenin, insanlar bayram namazna çkmadan önce verilmesini emretmitir (evkn, Neylül-Evtr, IV, 183.)
FTRE NELERDEN VERLR?
1) Arpa, kuru hurma ve kuru üzümün fitre miktar, er ölçüye göre yaklak 3 kg., örf ölçüye göre ise 3,33 kg. olur.
2) Buday ve ayn hükümde olan, buday unu ve kavut için ise er ölçüye göre yaklak 1,5 kg., örf ölçüye göre ise 1,66 kg. olur.
Bu iki tür ölçekten (er ve örf ) birisini tercih etmek mümkün olmakla birlikte örf ölçek daha fazla olduu için yoksullarn yararnadr ve daha çok sevap kazanmaya sebep olur.
Yukardaki dört cins gda maddesi yerine kymetleri de verilebilir. Ancak yoksullar bu maddelerin kendilerine muhtaç olduklar zaman, fitreyi kendi cinslerinden vermek daha faziletlidir
FTRE KMLERE VERLMEZ?
Fitrenin, Tevbe Sresinin 60. ayetinde saylanlar dnda kalan kii ve kurululara verilmesi caiz deildir.
Ayrca fitre verilecek kii, bu artlar tasa bile; Ana, baba, büyük ana ve büyük babalarna, oul, olun çocuklar, kz, kzn çocuklar ve bunlardan doan çocuklarna fitre verilmez.
FTRE NE ZAMAN VERLR?
Haneflere göre, ftr sadakas ramazan bayramnn 1. günü fecrin douu ile vcip olur.
Fitre, Ramazan bayramndan bir veya iki gün öncesi ile bayram namaz arasnda ödenir. Böylece yoksullar bununla, bayram namazndan çkmadan önce ihtiyaçlarn karlam olurlar. Bununla birlikte fitre, Ramazann girmesinden itibaren, hatta Ramazan ay girmeden önce de ödenebilir. Bayram gününden sonraya kalrsa, yükümlülük dümez ve ilk frsatta ödenmesi gerekir.