Salk ve çevre Birlii HEAL (Health and Environment Alliance) tarafndan yaynlanan Türkiyede Kronik Kömür Kirlilii: Kömürün Salk Yükü ve Kömür Bamlln Sonlandrmak raporu, termik santrallerden kaynakl hava kirliliinin yaratt salk sorunlarna dikkat çekiyor. Rapora göre, hava kirliliinden herkes etkileniyor, ancak baz gruplar dierlerinden daha fazla risk altnda. Bu gruplar, hamileler, çocuklar, yallar ve astm, kalp gibi kronik hastal olanlar.
Elektrik, snma ve sanayi amaçl kullanlan kömürün dünyadaki en büyük ikinci cva emisyon kayna olduuna dikkat çeken çalmada, termik santrallerden kaynaklanan cvann kolayca buharlaarak hava yoluyla yayld belirtiliyor. Kirli hava, bata büyüme çandaki çocuklarda telafi edilmesi mümkün olmayan bilisel bozukluklara neden oluyor. Hava kirliliine, özellikle cvaya maruz kalan çocuklarn daha sonraki yllarda hastalk gelitirme riski artyor.
HEAL Türkiye Salk ve Enerji Politikalar Kdemli Danman Funda Gacal, cvann nasl daldn ise öyle anlatyor: imdiye dek hep cvann fabrika atklaryla suya kartn konutuk. Oysa termik santrallerin neden olduu cva kolayca havaya karr. Havadaki cva çökelme veya ya yoluyla suya geçer ve besin zincirindeki toksik yolculuu balar, böylece kömür yaklmayan bölgelerde dahi gda yoluyla insan bedenine girer. Cval deniz ürünlerinin tüketimi, özellikle hamileler ve küçük çocuklar için çok riskli. Gelime çanda olmalar sebebiyle çocuklar hava kirliliine kar daha savunmasz.
Gacal ayrca, cvann yan sra hava kirlilii partiküllerinin annenin akcierlerinden plasentaya geçerek çocuklara daha domadan zarar verdiine dair yeni bulgular yaynlandnn da altn çiziyor.
2019 ylnda Türkiyedeki kömür yaktl termik santrallerden kaynakl cva emisyonunun çocuklarda toplam 8 bin 850 IQ puan kaybna neden olduunu vurgulayan rapora göre, çocuklarn ömür boyu tayacaklar bu riskin boyutlarn belirlemek de henüz mümkün deil.
3 BNDEN FAZLA ERKEN DOUM, 300DEN FAZLA ERKEN ÖLÜM
Nöroloji ve çocuk Nörolojisi Uzman Doç. Dr. Semih Ayta ise cvann gelimekte olan beyin için toksik bir madde olduuna dikkat çekerek unlar söylüyor: Anne karnndaki ve erken dönemde bebekler özel bir risk tarlar. Gebeler ve çocuklar cvaya farkl yollarla maruz kalabilir. Cva için güvenli diyebileceimiz herhangi bir seviye olmad gibi, düük düzeyde maruz kalma da akut veya kronik zehirlenmeye yol açabilir. çocuklarn sinir sistemi üzerinde etki yaratabilir. Ana rahiminde veya doumdan sonraki ilk yllarda hava kirliliine maruz kalmak, ileriki yllarda salk sorunlar riskini artrr.
Nitekim HEALin raporunda da cvann yan sra hava kirliliine bal olarak çocuklarda çok sayda salk sorunu, erken doum, hatta erken ölümler görüldüü ifade ediliyor. Buna göre 2019 ylnda, 3 bin 70 erken doum, 26 bin 500 bronit vakas, 237 bin 37 astm ve bronit semptomu gösterilen gün (astm hastas çocuklarda) ve 352 erken ölüm vakas tespit edildi.
FLTRELER CIVA çN çÖZÜM DEL
çocuklarn IQ seviyesini, dolaysyla eitim ve i hayatlarndaki performanslarn düüren cva maruziyeti, kalc hasarlara yol açarak toplumu ve ekonomiyi de olumsuz etkiliyor. Sadece Avrupada cva maruziyeti kaynakl salk maliyetinin ylda 9 milyar euronun üzerinde olduu hesaplanyor. HEALin raporunda, Birlemi Milletler çevre Program 2018 Küresel Cva Deerlendirme Program verilerine göre, Türkiyede linyit ve ta kömürlü termik santrallerin her yl 6 ton cva kirliliine neden olduu vurgulanyor.
Cvann termik santrallerdeki standart filtrelerle yüzde 100 tutulmadna dikkat çeken Gacal, Sorunun çözümü açk, kömürden elektrik üretimine son vermek diyor.
Türkiyede Kronik Kömür Kirlilii: Kömürün Salk Yükü ve Kömür Bamlln Sonlandrmak raporunda, politika yapclara yönelik çözüm önerileri öyle sralanyor:
Mevcut ve eskimi kömürlü termik santrallerin en ksa sürede kapatlmas ve yenilerinin ina edilmemesi.
Salk ve çevre etki deerlendirmeleri ile bilinçli enerji seçimleri yaplmas.
Elektrik sektöründen kaynaklanan emisyonlarn effaf bir ekilde raporlanarak veri effaflnn artrlmas ve bunlarn bilimsel olarak deerlendirmesine izin verilmesi.
Salk istatistikleri ve ilçe düzeyinde de hastalk vakalarna ilikin istatistiklerin kamuoyuyla paylalmas.
Ekonomi, enerji ve çevre mevzuatlar ve stratejilerini birbirleriyle ilikilendirilerek enerji sektörü planlamasnn gelitirilmesi, uzmanlarn ve halkn katlmna izin verilerek effafln artrlmas.
Sürdürülebilir yenilenebilir enerji ve enerji tasarrufu biçimlerinin tercih edilmesi.
Paris klim Anlamasnn onaylanmas ve iddial bir Ulusal Katk Beyan (NDC) ile yenilenebilir enerji kaynaklarnn paylarnn artrlmasna dair hedeflerin belirlenmesi.
RAKAMLARLA HAVA KRLLNN çOCUK SALIINA ETKS
- 3.070 erken doum
- 26.500 bronit vakas
- 237.037 astm ve bronit semptomu gösterilen gün (astm hastas çocuklarda)
- 8.850 IQ puan kayb (cva maruziyetine bal)
- 352 erken ölüm
RAPOR HAKKINDA
Salk ve çevre Birlii HEAL (Health and Environment Alliance) tarafndan yaynlanan Türkiyede Kronik Kömür Kirlilii: Kömürün Salk Yükü ve Kömür Bamlln Sonlandrmak raporu, termik santrallerden kaynakl hava kirliliinin yaratt salk sorunlar ve bunun mali yüküne dikkat çekiyor. Türkiyede santral baznda salk etkilerini ve buna bal maliyetleri hesaplayan ilk çalma olan rapor, kömür santrallerinin yaratt kirliliin her yl 53,6 milyar TLye yakn salk maliyetinin olduunu ortaya koyuyor. HEAL raporunda Türkiyenin, fosil yakta dayal enerji üretiminin neden olduu ar salk yükünü hafifletmek için farkl enerji üretim biçimlerine yönelmesi öneriliyor.
HEAL HAKKINDA
Salk ve çevre Birlii HEAL, çevrenin insan salna etkilerini Avrupa Birlii (AB) üyesi ülkelerde ve küresel ölçekte çalan, Avrupann önde gelen kar amac gütmeyen kurumlarndan birisidir. HEAL 70ten fazla üye kuruluu ile Dünya Salk Örgütü Avrupa Bölgesindeki 53 ülkeden 200 milyondan fazla insan uluslararas, ulusal ve yerel ölçekte yer alan salk çalanlarn, hastalar, vatandalar, kadn gruplarn, gençlik gruplar ve çevre uzmanlarn temsil eder.