Türkiyenin en önemli teknoloji projelerinden Milli Muharip Uçak (MMU) için ülkedeki tüm kabiliyetler bir araya getirilerek, kapsaml bir çalma yaplyor.
Türk Havaclk ve Uzay Sanayii A (TUSA) Genel Müdürü Temel Kotil, 3üncü Verimlilik ve Teknoloji Fuarnda AA muhabirine yapt açklamada, MMU Projesinin ilerlediini, 18 Mart 2023te aviyoniklerin, kontrol ve hidrolik sistemlerin yer ald prototipin ilk kez motor çaltracan ve yer testlerine balanacan söyledi.
Proje için çok sk bir takvim yaptklarn ve bunu takip ettiklerini dile getiren Kotil, proje kapsamnda hem kendilerinin örendii hem örettikleri bir süreç yürüttüklerini belirtti.
Kotil, projede görev alan mühendis saysnn 1000e ulat bilgisini vererek, irketteki toplam mühendis saysnn ise 4 bini geçtiini kaydetti.
MMU için hazrlanan hangarn bu yl biteceini ifade eden Kotil, öyle konutu:
Gizli proje olduu için özel bir hangar. Mühendislik binasyla iç içe olacak. Dardan izole, kendi iletiim altyaps, yüksek hesaplamal bilgisayarlar bulunan bir yap olacak. Rüzgar tünelimiz 2022 sonunda devreye girecek. Bizim için, Türkiye için, ülkenin bekas için en önemli proje 5inci nesil sava uça. Bu nedenle titizlikle çalyoruz. younluumuz bizi öldürüyor ama i younluundan dolay ürettiimiz sinerji bütün problemleri rahatlatyor.
PROJELER BRBRN DESTEKLYOR
Hürjetin de 2022 sonunda uçacana dikkati çeken Kotil, bu uçan yer testlerinin yaplaca sistemin MMU testlerini kolaylatracan, Gökbey helikopterinin tam ölçekli yorulma test altyapsnn da önce Hürjet, sonrasnda MMU için kullanlacan bildirdi. Temel Kotil, Bütün projelerimiz birbirine destek veriyor. Aksungurda elde edilen uçu kontrol sistemi, F-16da örendiimiz uçula ilgili tecrübelerimiz MMUda kullanlacak. Her bir proje zorluk getirse bile birbirine destek olduu için kolaylk da salyor. deerlendirmesinde bulundu.
MMUnun parçalarnn üretiminin 2022 sonuna kadar tamamlanacan belirten Kotil, unlar söyledi:
2022de uça gösteririz. u anda parça üretimi balad. MMUnun en önemli parças motorlar tutan 5 metreye 3 metre titanyumdan parçalar. malat en zor parça bu. malat konusunda biz çok iyiyiz. F-35in orta gövdesini yapyoruz, imalat açsndan bundan kolay bir proje deil. malatta sknt yaamayacamz düünüyoruz. Buna ramen ekstra tedbirlerle gidiyoruz. Motor çaltrmadaki 18 Mart 2023 hedefini tutturmak bizim için çok deerli.
20 BN PARçA çN GÖREV DAILIMI
Temel Kotil, MMUnun 20 bin parçadan olutuuna iaret ederek, balangçta hazr motor kullanlacan daha sonra TRMotor tarafndan gelitirilecek motorun uçaa entegre edileceini aktard.
nite ortaya çkan kuvvetle 60 tona ulaacak yükü tayacak ini takmlarn gelitirip üretmek için bir ortaklk oluturduklarn ifade eden Kotil, Altnay, TUSA ve bir talyan irketiyle kurdumuz ortaklmz var. talyan irket ayn zamanda Altnay ile birlikte Hürjetin ini takmlarn yapyor. Türkiye burada ini takm yetenei kazanm oldu. dedi.
klimlendirme sistemi için Türk firmalaryla ortak irket kurulduunu ve bu ihtiyacn yerli imkanlarla karlanacan vurgulayan Kotil, unlar kaydetti:
Aviyonikleri, bilgisayar donanmlaryla ilgili ASELSANmz var, yazlmyla ilgili HAVELSANmz var, TUSAn kendi yazlm ekibi var. Sava uçaklarnda kanatlarn, kontrol yüzeylerinin hareketlerini salayan aktüatörleri TUSA, Altnay ve bir Ukrayna firmasnn kurduu ortaklk yapyor. Kokpiti saran saydam kanopiyi yerli olarak üretmek için çalyoruz. Uçan burnunda çok etkili bir radar var. Bu görevi ASELSANa verdik, yapyor. Uçak üzerinde sensörler, alglayclar var, ASELSANa, HAVELSANa verdik. Merkez bilgisayarlar TÜBTAK BLGEM yapyor. Güç datm sistemini Pavotek gelitiriyor. Bu uçakta Türkiyedeki bütün kabiliyetleri devreye alm durumdayz. Sava uça yapmak demek, katk verebilecek tüm unsurlar devreye almak anlamna geliyor. Kim ne yapmak istiyorsa i veriyoruz. TUSAn buradaki ana rolü tasarm, geometriyi bitirmek. D geometri bitti, kontrol yüzeyleri bitti, imdi yapsal iskeleti, ekillendirmeyi yapyoruz. Bunu bizden bakas yapamaz. Bunun içine giydireceimiz bütün ekipmanlar bize bakalar yapyor. Bunlarn yerli ve milli olmas gerekiyor. Sava uça demek, yerli ve milli demek oluyor. Adan Zye motor dahil her ey zaman geldiinde yerli ve milli olacak. Bu nedenle Türk firmalarn olabildiince projeye dahil ediyoruz, kontrat veriyoruz. Yapabilecek kim varsa gelsin diyoruz.
Temel Kotil, projedeki insan kaynan da artrmay sürdüreceklerini, MMU için 3 bin mühendis istihdam etmeyi planladklarn söyledi. Kotil, Bu bir maraton, bu uçakla Türkiye sava uça üretebilen ülkeler arasna giriyor. Gençlerin bu heyecana ortak olmasn istiyoruz. Gelin, bizimle çaln, bir tarafndan dokunun. diye konutu.