Salgnn uluslararas düzeydeki muhtemel sosyoekonomik ve siyasal etkilerinin ele alnd Kovid-19 Salgn ve Sonras Uluslararas Siyasette Süreklilik ve Deiimler balkl raporda, Kovid-19un, ABD-çin rekabetine, Avrupa Birliinin (AB) yaps ile Türkiye ve bölgeye etkilerine ilikin deerlendirmelere yer verildi.
Kovid-19un, askeri ve ekonomik düzeyde en büyük iki devlet olan ABD ve çinin içinde bulunduklar rekabette geleneksel olmayan yeni bir kriz sürecinin balamasna ortam hazrlad belirtilen raporda, her iki devletin de Kovid-19u birbirlerine kar propaganda arac olarak kullandklarna iaret edildi.
Raporda, ABD ve çinin, virüse kar tedavi üretim sürecinde Ar-Ge faaliyet ve bütçelerinde hzl bir arta gitmesiyle teknolojik yarn hzland aktarlarak, bu gelimelerin, mevcut tartmalarn sürdürüldüü yeni bir souk sava balangcn da tetikleyici niteliklere sahip göründüü kaydedildi.
AB, DEERLER ALES OLMAKTAN ZYADE RASYONEL çIKAR BRL OLARAK GÖRÜNDÜ
Salgnla mücadele sürecinde uluslararas örgütlerin sessizlii ve yetersizliinin, bu kurumlara olan güveni sarst ve varlklarnn sorgulanmasna yol açt belirtilen raporda, ABnin de bu süreçten en ar hasar alan uluslararas aktörlerden biri olaca düüncesinin yaygn, kabul gören görüler arasnda olduu bildirildi.
Raporda, unlar kaydedildi:
Avrupa Birliinin hukukun üstünlüü ve demokrasi gibi temel deerleriyle çeliir biçimde snrlarn kapatlmas, tbbi ekipman dolamn içeren ticari faaliyetlerin askya alnmas, hatta dardan sipari edilen tbbi ürünlere hedef ülkeye ulamadan, dier üyeler tarafndan el konulmas gibi kalc iz brakabilecek yollara bavurulabilmitir. Bu gelimeler, ABnin bir deerler ailesi olmaktan ziyade, tipik uluslararas örgütlerde olduu gibi rasyonel çkar birlii olduunu göstermitir. ABnin en çok ihtiyaç duyulan dönemde dahi etkisiz kalmas, üye ülkelerin süreçte yalnz braklmas ve dayanma gösterilememesi, salgn sonrasnda üye ülkelerin daha çok tek tarafl politikalara yönelmesini beraberinde getirme potansiyeli tamaktadr. Bu durumun, AB bünyesinde zaman zaman gündeme tanan meruiyet krizini daha da derinletirebileceini söyleyebiliriz.
TÜRKYE KOVD-19 SONRASI DÜNYANIN ÖNEML ÜLKELERNDEN BR OLABLR
Dünyada önemli ülkeler yardm talebinde bulunurken Türkiyenin tedarikçi ülke olarak ortaya çkmasnn kamu diplomasisi açsndan yararl olduu aktarlan raporda, Türkiyenin 50den fazla ülkeye tbbi malzeme yardmnda bulunduu anmsatld.
ABnin gevemesi, iç gerilimler ve çekimeler yaamasnn, Türkiyeyi bölgesel bir güç olarak daha da ileriye tayabilecei tespitinde bulunulan raporda, bundan sonraki süreçte Türkiyenin, salgnla mücadelesini baaryla yönetmeye devam ederken, bata bölge ülkeleri olmak üzere gelen talepleri karlamay sürdürebilmesi halinde Kovid-19 sonras dünyann önemli ülkelerinden biri olarak yerini alaca ifade edildi.
Salgnn, Orta Douya yansmalarna deinilen raporda, oldukça zayf ve halkna hizmet konusunda baarsz olan devletlerin çökmü devlet statüsüne geldii, bölgedeki göç olgusuna pandemiyle birlikte salk boyutunun dahil olduu, salgnla mücadeleye younlaan ran yönetiminin, salgn kontrol altna alnamad sürece, bölgedeki vekalet savalarna ilgisini devam ettirmeyecei tespitleri yapld.
Raporda, Orta Douya ilikin u uyarlarda bulunuldu:
Orta Doudaki iç savalarda yer alan gruplara gerek ideolojik sempati, maddi çkar beklentisi gerekse çeitli ülkelerin yönlendirmesi neticesi farkl ülkelerden çok sayda yabanc savaç katlm söz konusu olmutur. Bu kiiler kontrolsüz ve salksz artlarda bulunmaktadr. Salgn göreceli olarak kontrol altna alndktan ve ülkelerine dönme artlar olutuktan sonra söz konusu yabanc savaçlarn, transit ülke olarak kullanmalar muhtemel olan ülkemiz için salgnda ikinci bir yaylma dalgasna neden olmalar riski vardr. Bu tür geçilerin de snrda tespit edilmesi ve yakalanmas ülkemiz için dier açlardan olduu kadar salgn sonrasnda salk boyutuyla da önemli hale gelmitir.
TÜRKYE AçISINDAN KOVD-19UN TEHDT VE FIRSATLARI
Salgn kendi imkanlaryla kontrol altna almaya çalan devletler için salgn sonras dönemde, uluslararas mekanizmalara güvenmekten ziyade kendi kendilerine yetme davrannn daha rasyonel bir seçenek olarak belirmesinin ihtimal dahilinde olduuna iaret edilen raporda, Türk d politikasnn kurumsal güvenlik garantilerine gereinden fazla yaslanmamas ve krlgan ittifaklar sistemine hazrlkl olmas gerektii belirtildi.
Kovid-19 sürecinin, Türk d politikas açsndan ortaya çkard dier frsat ve tehditler öyle sraland:
Türkiye, salgn ile mücadele sürecini baarl bir ekilde yönetmektedir. Baarda, gelimi teçhizat ve altyapyla donatlm salk sistemi ve iyi eitim alm tecrübeli salk personelinin kalitesi belirleyici olmaktadr. Dikkat çeken baarl tecrübe neticesinde, salgn sonrasnda Avrupa bata olmak üzere gelimi ülkeler, Türk salk çalanlarn yüksek ücretler ve uygun frsatlar sunarak çekmeye çalabilirler. Salk güvenliinde yakalanan baarl konumun korunabilmesi için salk sektöründe i gücünü tutabilecek önlemlerin alnmas ihtiyac doabilir.
Türkiyenin salgnla mücadele kapsamndaki d yardmlara devam etmesi yerinde olacaktr. Devletlerin salgnla mücadelede yalnz kald bu dönemde, yaplan yardmlar önemli yumuak güç araçlarna dönüebilir.
Salgn kapsamnda AB kurumlaryla sorunlar yaayan talya, spanya bata olmak üzere AB ülkeleriyle salgn diplomasisi yoluyla ilikilerin gelitirilmesi önemlidir çünkü bu durum ilerleyen dönemlerde Avrupa ile ilikiler ve Dou Akdeniz jeopolitii minvalinde Türk d politikasnn hareket alann geniletebilir.
Gda üretimi ve tedariki meselesinin stratejik bir mesele olarak ele alnmas, Türkiyeye gelecekte siyasi ve iktisadi yararlar salayacaktr.
Türkiyenin etrafnda oluacak baarsz devletlerdeki otorite boluunun terör örgütlerince frsata çevrilme riski mevcuttur. Böyle bir gelimeye yönelik imdiden önleyici planlamalar yaplmas gerekmektedir.