Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanın ev sahipliğinde Ankarada dün bir araya gelen Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, iki ülke arasında yaklaşık bir yıldır süren krizin çözümü için mutabakata vardı.
Türkiyenin ara buluculuğunda iki ülke liderinin vardığı anlaşmaya göre Somalinin toprak bütünlüğü korunurken, Etiyopyanın denizde erişim çabalarına da çözüm bulunmuş oldu.
Etiyopya-Somali arasındaki kriz nasıl başladı?
Afrika Boynuzundaki iki komşu ülke Etiyopya ve Somali arasındaki kriz 1 Ocakta patlak verdi.
Somaliden tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Somaliland ile Etiyopya arasında 1 Ocakta liman kullanımı ve denize erişimi için imzalanan mutabakat zaptı, Somali ile Etiyopya arasında krize neden oldu.
Etiyopya, Somaliland ile imzaladığı mutabakat zaptıyla Kızıldenize erişimi amaçlıyor. Mutabakat zaptına göre Etiyopyanın Somalilandın Berbera Limanında bir yeri olacak, Somalilandın da Etiyopya Havayollarında hissesi bulunacak.
Öte yandan Somaliland ile Etiyopya arasındaki anlaşmanın tamamlanması durumunda Etiyopya, Somalilandi bağımsız olarak tanıyan ilk devlet olacak.
Eritrenin 1990ların başında ayrılmasıyla limanını kaybeden Etiyopya, imparatorluk döneminde de denize erişim için çok sayıda savaş vermişti. Halihazırda ülke, dış ticaretinin yüzde 90ına yakınını komşu ülkelerdeki limanlar üzerinden yapıyor.
Krize neden olan anlaşma, Etiyopya ve Somaliland arasında güvenlik, ekonomi ve siyasi iş birliğini güçlendirmeyi amaçlıyor.
Somali bu adıma şiddetle karşı çıktı
Etiyopyanın ticari ve askeri olarak Somaliland kıyılarında faaliyet yürütmesine izin veren adıma Somali ise iç işlerine müdahale gerekçesiyle şiddetle karşı çıktı.
Arap Birliği 3 Ocakta Etiyopya ile Somaliland arasında deniz erişim iş birliğine yönelik Kızıldenizde askeri üs inşası ve liman geliştirilmesinin önünü açan anlaşmayı reddettiğini ve kınadığını duyururken, gerilimi görüşmek üzere 17 Ocakta bakanlar düzeyinde çevrim içi toplantı düzenledi ancak krizin çözümü için bir sonuç alınamadı.
Afrika Birliği (AfB) ise 4 Ocakta Etiyopya ile Somaliye itidal çağrısı yaptı, 17 Ocakta iki ülkeye yaptığı diyalog çağrısına karşılık Somali, toprak bütünlüğünün Etiyopya tarafından ihlal edildiği ve Somaliland ile yapılan anlaşmadan çekilmediği takdirde bu ülkeyle müzakere edilmeyeceğini açıkladı.
Cibuti ve Kenya, martta Somali ile Etiyopya arasında yaşanan siyasi krizin çözümü için yeni bir girişim başlattı ancak bu adımlardan da bir sonuç alınamadı.
5 Ocakta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ile telefonda görüştü. Somali-Etiyopya arasındaki kaygı verici gerilimin Somalinin toprak bütünlüğü temelinde sona ermesi gerektiğini söyledi.
Somaliland krizinin üstüne Etiyopya son olarak Somalinin Puntland Eyaleti ile farklı alanlarda ilişkilerin geliştirilmesi konusunda 4 Nisanda anlaşma imzaladı. Anlaşma sonrası Somali hükümeti, Etiyopyanın Mogadişu Büyükelçisini sınır dışı etme ve iki konsolosluğunu da kapatma kararı aldığını duyurdu.
Türkiyenin barış arayışı sonuç verdi
Etiyopya ile Somali arasında yılbaşında Somaliland ile başlayan ve Puntland eyaleti ile büyüyen kriz Türkiyenin ara buluculuğunda çözüm yoluna girdi.
Etiyopya ile Somali arasındaki krizin çözümü için devreye giren Türkiye, ilk günden itibaren ülkelerin toprak bütünlüğünün korunması gerektiğine vurgu yaptı.
İlk olarak 1 Temmuzda Ankarada Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ile Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi görüştü ve ilerleme alınan görüşmeler sonucu Ortak Ankara Açıklamasını yayımladı.
Bakan Fidan, 3 Ağustosta Etiyopyayı ziyaret ederek ikili ilişkilerin yanı sıra Somali ile uzlaşı süreci ve bölgesel konular hakkında görüşmeler yaptı.
Türkiyenin ara buluculuğunda Somali ile Etiyopya arasında yürütülen Ankara Sürecinin 2nci turu 12 Ağustosta Bakan Fidanın ev sahipliğinde yapıldı.
Somali ve Etiyopyalı bakanlar, farklılıkların barışçı yöntemlerle çözülmesi konusundaki kararlılıklarını yineledi, kolaylaştırıcılığı ve yapıcı katkılarından dolayı Türkiyeye takdirlerini ifade etti ve ihtilafların çözüme kavuşturulması ve bölgesel istikrarın sağlanması konusunda anlaştı.
Türkiyenin ara buluculuğunda yapılan görüşmeler sonrası Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, 4 Temmuzda mecliste yaptığı konuşmada Somalinin parçalamasını istemediklerini dile getirdi.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, 27 Eylülde ABDnin New York şehrindeki Türkevinde Etiyopya Dışişleri Bakanı Taye Atske Selassie ile Somali Dışişleri ve Uluslararası İşbirliği Bakanı Ahmed Muallim Fiqi ile ayrı ayrı bir araya geldi.
Görüşmelerde, iki ülke arasındaki gerilime Ankara Süreci temelinde dengeli, uygulanabilir ve karşılıklı fayda sağlayacak çözüm arayışı arandı.
Etiyopya-Somali Ankara Bildirisi
Türkiyenin Afrika Boynuzundaki barış sürecinde son adımını ise Etiyopya-Somali Ankara Bildirisini yayımlayarak attı.
Somali Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud ve Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed, iki ülke arasındaki anlaşmazlığın çözülmesi için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğanın ev sahipliğinde dün bir araya geldi.
Etiyopya-Somali Ankara Bildirisine göre taraflar, görüş ayrılıkları ve tartışmalı meselelerden vazgeçip, ortak refah doğrultusunda kararlılıkla ilerleme konusunda mutabık kaldı.
Türkiyenin kolaylaştırıcılığında Şubat 2025 sonuna kadar teknik müzakerelere başlamaya ve 4 ay içinde sonuçlandırmaya karar verdiler.
Taraflar, Somalinin toprak bütünlüğüne saygı gösterirken Etiyopyanın denize ve denizden güvenli erişiminden sağlanabilecek çeşitli potansiyel yararları tasdik ettiğini duyurdu.
Türkiyenin ara buluculuğunda atılan adımlarla, iki komşu ülke arasında başlayan ve bölgesel bir krize dönüşen sorun çözüm yoluna girdi.