Zatürre ve buna bal hastalklarn dünya çapnda ylda yaklak 2 milyon erikinin hayatn kaybetmesine neden olduunu söyleyen Göüs Hastalklar Uzman Dr. Esra Sönmez, zatürre ve zatürre as ile ilgili merak edilen sorulara yant verdi.
ZATÜRRE NEDR?
Zatürre ya da tbbi adyla pnömoni bakteri, virüs ve nadiren parazitlerin neden olduu akcier enfeksiyonu olarak tanmlanr. Akcierde meydana gelen bu enfeksiyon, alveollere, yani içi hava ile dolu küçük akcier keseciklerine iltihap hücrelerinin birikmesi nedeniyle oluur. çleri ihtihabi materyalle dolan alveoller, solunum ilevlerini yerine getiremezler. Bu sebeple ar zatürrelerde hastada solunum yetersizlii geliebilir.
ZATÜRRE NASIL BULAIR?
Hastaln salkl kiilere bulamas, öksürük, aksrk ya da hasta kiilerin konumas srasnda havaya yaylan damlacklarn dorudan solunmas yoluyla gerçekleir. Kalabalk yerler, kapal alanlar, insanlarn toplu halde yaad okullar, askeriye ve yurtlar zatürrenin bulama olaslnn fazla olduu yerlerdir. Halk arasnda üütmekle zatürre olunduuna dair yaygn bir inan vard oysa zatürre yaz aylarnda da görülür. Üütmek, baklk sistemimizi ksa süreli de olsa zayf düürüp bizi enfeksiyonlara açk kld için zatürreye yakalanma ihtimali artar. Ancak enfeksiyon etkenine, yani virüs veya bakteriye maruz kalnmadan, sadece üütmekle zatürre olunmaz.
RSK FAKTÖRLER NELERDR?
leri ya, sigara kullanm, kronik bir kalp ya da akcier hastalnn varl, madde bamll, bilinç bozukluu ve öksürük refleksinin bozulmas ile seyreden baz nörolojik hastalklar, yabanc cisim aspirasyonu, zararl gazlara maruz kalmak gibi baz faktörler zatürre için risk faktörleri olarak sralanabilir.
ZATÜRRENN BELRTLER NELERDR?
Tipik pnömonili hastalarda belirtiler gürültülü balar. lk görülen belirtiler genellikle üüme, titreme ile ani yükselen ate, öksürük, iltihapl balgam ve nefes almakla tetiklenen tipte yan arsdr. Tedavisiz kalrsa zatürrenin hzl seyri hastay ilk 48-72 saatte solunum yetmezliine sokabilir. Atipik pnömonilerde ise belirtiler daha silik balar. Ate, halsizlik, ba arsnn ardndan kuru öksürük ve/veya açk renkli balgam görülür. Hastalarda hrltl solunum, nefes darl süreç içinde geliebilir. Halsizlik, kas arlar, iddetli ba ars, bulant, kusma ve ishal elik edebilir.
TANI NASIL TANI KONUR?
Yukarda belirtilen ikayetlerle hekime bavuran hastalarda yaplan fizik muayenede patolojik solunum seslerinin duyulmas, kanda baklan enfeksiyon markerlarnda yükselme, akcier grafisinde pnömonik infiltrasyon görünümünün olmas ile tan konulur. Balgam kültürü, kanda/idrarda serolojik testler, burun ve geniz sürüntü, entübe hastada havayolundan alnan örnein kültürü ile etken tespit edilmeye ve ilaç direnci belirlenmeye çallr.
TEDAVDE NELER YAPILIR?
Zatürre tedavisi yaplrken hastaya ait risk faktörleri ve zatürrenin arln gösteren faktörler göz önüne alnarak hastaneye yat veya evde tedavi karar alnr. Olas etkene göre kültürde üreme beklemeden tedavi balanr. Bakteriyel zatürrede antibiyotikler, viral zatürrede antiviraller, mantar zatürresinde antifungaller tedavinin temelini oluturur. Uygun tedavinin gecikmeden balanmas ise hayat kurtarr.
Yatak istirahati, ate düürücüler ve ar kesiciler, öksürük kesici ilaçlar, solunum yetmezlii gelimi ise oksijen tedavisi, ateli süreçte vücudun kaybettii svnn yerine konulmas, vitaminden zengin yüksek kalorili diyet ile tedavi desteklenmelidir.
ZATÜRREDEN KORUNMAK çN NELERE DKKAT EDLMEL?
Damlack saçlmas sonucu solunum yoluyla alnan zatürre etkenleri için en önemli korunma yolu hasta kiiyle yakn temas azaltmak ve maske takmaktr. Dengeli, düzenli beslenmek, sigara içmemek, vitamin ve mineralleri düzenli almak gibi önlemler hastaln ortaya çkmasnda koruyucu bir etkiye sahiptir. Risk grubundaki kiilerin a yaptrmas önerilir.
ZATÜRRE AISINI KMLER YAPTIRMALI?
Zatürre asn salkl 2-65 ya aras kiilerin yaptrmasna gerek yok. Ancak risk grubunda olanlar, yani 2 yandan küçük çocuklar ve 65 yan üzeri yetikinler, kalp-damar hastal veya kronik akcier hastal bulunanlar, diyabetikler, siroz hastalar, dala ilev görmeyen veya alnm hastalar, kronik böbrek yetmezlii olanlar, organ nakli olanlar, lenfoma/multipl miyelom hastalar, kanser hastalar, kemoterapi ve/veya radyoterapi görenler, AIDSli hastalar, huzurevlerinde yaayanlar zatürre as yaptrmal.
ZATÜRRE AISI COVD-19DAN KORUR MU?
Hayr, zatürre asnn COVID-19a kar koruyuculuu yoktur. COVID-19 enfeksiyonu seyrinde gelien ikincil bakteriyel enfeksiyon etkenlerini belirlemek için yaplm çalmalar, etkenlerin hastane kökenli bakteriler olduunu göstermektedir. Bu sebeple, toplumdan en sk edinilen zatürre etkeni pnömokoklara kar olan alar, COVID-19 enfeksiyonu seyrinde gelien bakteriyel enfeksiyonlara kar koruma salamamaktadr.
ZATÜRRE AISININ YAN ETKS VAR MIDIR?
Zatürre as, alerjik reaksiyon riski olan bir a olduu için salk kurumalarnda yaplmas önerilir. Aya bal lokal yan etkiler arasnda enjeksiyon yerinde ar, enjekte edilen uzuvda ime, ate, enjeksiyon yerinde ac, kzarklk, scaklk hissi, ime ve sertleme saylabilir. Ann etken madde veya yardmc maddelerinden herhangi birine kar alerjisi bilinen kiilere a uygulanmaz.