Aralarnda Selahattin Demirta ve Ahmet Türkün de bulunduu Kürt siyasetinin önemli isimleri tutuklandktan sonra, HDP ve PKKdan yaplan çarlara ramen bölge halknn neden tepki göstermediini, Al Jazeeradan Goncay enay, Diyarbakrdaki nabz yoklamasnda aratrd. HDPye yakn çevrelere sordu. HDPyi de, bölgeyi yakndan izleyen bir çok ismi de artan bu durumun nedenini, hem HDPlilere hem de Diyarbakrda ehrin önde gelen isimlerine sordu. Diyarbakrl bir sivil toplum kuruluu temsilcisine göre PKK Demirta dahil Türkiyede tüm güçleri Suriye için kurban etti.
PKKnn gerçek yüzü
Krsalda PKK askere saldrdnda ehirde insanlar, Asker, polis basks var. PKK intikam alyor sanyorlard. O yüzden onlar kahraman zannettiler. Ama kaplarna hendekler kazlp, maynlar döenince ehirlerdeki insanlar PKK ile yüzleti. Hayallerinde kurduklar PKKy kaplarnda gördükleri zaman, hayallerindeki gibi olmadn anladlar.
smini vermek istemeyen Diyarbakrl bir iadamnn azndan dökülen bu birkaç cümle, aslnda bugün Türkiyenin Dou ve Güneydou Anadolusunda hemen hemen her kesim tarafndan dile getirilen bir görü... Tabii her zaman yüksek sesle deil. Tpk Diyarbakrda görütüümüz birçok kii gibi
Soru, PKK çizgisindeki Kürt siyasi hareketinin, Türk solu ile birleerek yola devam ettii son siyasi partisi olan HDPye, yaklak bir aydr yaplan operasyonlarn bölgedeki yansmalar ile ilgili. Kürt siyasetinin bugüne kadar en önemli figürleri arasnda yer alan Selahattin Demirtatan dris Balukene, Ahmet Türkten Gültan Kanaka kadar birçok isim tutuklu.
HDPnin Ar ve Idr hariç yerel seçimlerde kazand tüm büyükehir ve il belediyelerini artk devletin atad kayyumlar yönetiyor. HDP ve hatta PKK, özellikle Diyarbakr Büyükehir Belediye E Bakanlar Gültan Kanak ve Frat Anlnn tutuklanmasndan sonra halk destek için sokaa, yani kendi tabirleriyle dayanmaya çard. Ama bölge halknn tepkisi, HDP ve Türkiyenin batsnda bölgeyi dikkatle izleyen herkesi artt. Sokaa çkan, eylem yapan neredeyse hiç olmad.
Bilgen: Sebep OHAL
Peki siyaseten Kürt sorununa bundan daha sert yaklald, faili meçhullerin yaand, güvenlik güçlerinin eylemlere en sert müdahale ettii, hatta eylemlerde silah kulland dönemlerde bile tepkisini sokakta gösteren Kürt seçmeni, bu defa oy verdii, iradem dedii hareketin sembol isimlerinin de aralarnda bulunduu isimler cezaevinde olduu hlde neden sessiz?
Bu sorunun yant, soruyu kime sorduunuza ve nereden baktnza göre deiiyor.
Al Jazeeranin bu soruyu yönelttii isimlerden biri Demirta ve Yüksekdan tutuklanmasnn ardndan, partinin yüzü olma görevini üstlenen parti sözcüsü Ayhan Bilgen. Bilgen sokaklarda görünür bir tepki olmamasn öncelikle Olaanüstü Hl uygulamasna balyor.
Pek çok sebep var. Her basn açklamasndan sonra, kamera görüntüsü alnanlarndan bazlarnn akam evlerinden polis basknyla alnmas, çocuklarnn bile iten atlmas, yani o anki fiili müdahalenin sonrasnda da devam etmesi durumu var. Ama tüm bunlarn içinde en büyük pay, daha önce Cizre, Sur gibi ilçelerde, hayatn devlet eliyle nasl bir kuatma altna alnabileceinin görülmü olmas. Halkn tepki vermesinin imknsz klnd bir ortam egemen klnd. Hem de o halkn tepkisini organize edecek, o tepkiyi vermeye cesaretlendiren mekanizmalar tasfiye edildi. Eer burada seçmen davran niteliinde bir deiim aranyorsa biz gayet tabii bunun farkndayz. Bunu hedefleyen bir muamele ile kar karya olduumuzu biliyoruz. nsanlar bktrlarak, korkutularak bir siyasi tercihten vazgeçirilmeye çallyor.
Yani Bilgene göre, halk tepkili ama bu tepkisini gösteremiyor. Ancak bu durumda akllara gelen soru 1990l yllarda, yani HEP, DEP döneminde her zaman aktif olan bölge seçmeni, partisini neden yalnz brakm gibi görünüyor? Bilgenin, Kürt siyasi çizgisinin temsilcisi olarak görülen HDPye oy veren seçmene baktnzda u anda hiçbir ey olmam gibi görünmüyor mu size? Nerede bu insanlar? sorusuna yant, vatandan tedirgin olduu eklinde. Bir de seçmen davrannn deimi olabilecei ihtimlini gündeme getiriyor.
Bizim partimize verilen bir mesaj olduunu düünüyoruz. Seçmen artk demokratik mücadeleyi, siyaseti, verdii oyun ne anlama geldiini yeniden sorguluyor olabilir. Bunlar ancak ya anketle ya da gerçek bir seçimle görebilirsiniz. Burada seçmen davran deiiyor olabilir. Kürt seçmeni, evet çok duyarl, çok politik, çabuk reaksiyon veren bir seçmen olabilir, tepkisini net veren bir kitleydi. Belki Kürt seçmeninin de artk sadece sandkta gidip oyunu kullanmasn beraberinde getiren bir süreç yayor olabiliriz. Bu insanlar, o kemik taban, uzun bir mücadelenin parças olarak oy veriyorlard bu partiye. O kitlenin demokratik mücadele umudu krlyorsa, bunu bizim düündüümüz kadar bakalarnn da düünmesi gerekiyor. Diyelim ki o kemik kitle bize kzyor, bu kitlenin baka bir partiye gideceini mi sanyorlar? çok ar eletirseler de sonuç itibaryla kendi çocuklaryz. Ankarada artk 59 vekilimiz var ve bizden daha fazla ey istiyorlar.
Türkiyenin bats?
Peki ya Türkiyelileme projesiyle kazanmlar elde edilen Türkiyenin bats... Al Jazeeranin Türkiyenin batsnda HDP eittir PKK algs, hiç bu kadar güçlü olmamt hatrlatmasna Bilgen, ki kitleye birden hitap etmek zor yantn verdi. Yani bu durumda partinin mevcut söylemleriyle batan bir proje olarak ortaya koyulduu gibi, Türkiyenin bats ile dousundan ayn anda oy almas mümkün deil mi? kisi bir arada olmuyor mu?
Siyasette risk almak kadar tüm dengeleri gözetmek de hiç bu kadar zor olmamtr. Siz bir yandan Türkiyenin batsnda size oy vermi kitleleri gözetmek, bir taraftan da Surda, Cizrede kyameti koparmak zorundasnz. Biz bu iki kitleye hitap etmenin zorluunu biliyoruz. Nasl bir cendereye sokulmak istendiimizin farkndayz. Ya kimlik odakl, etnik eksenli bir siyaset yapacaksnz, ya oradan kopacaksnz, sistem içi bir parti haline geleceksiniz. Biz bu dayatmann farkndayz. Bu dayatmaya ramen zaten diyoruz ki, ne o olacaz, ne de o olacaz. Siyasette i, neticesiyle ölçülür, biz de dersimizi alacaz, bize bu muameleyi yapanlar da alacak.
HDP yanla dur demedi diyen bir kitle var
HDP Diyarbakr Milletvekili Altan Tan ise sokaktaki sessizlik konusunda Bilgen ile tam tersi görüte. Kürtlerin bugün deil, eyh Sait isyanndan bu yana Olaanüstü Hl koullarnda yaadn söyleyen Tan, Korktu demek bu halka hakaret olur dedi.
Tabii OHALin, korkunun belli bir derecede etkisi vardr. Tpk geçmi dönemlerde de olduu gibi. Ama bu halk, AK Partinin, devletin, hükümetin uygulamalarna karyd. 7 Haziranda bize yüzde 80 oy verdi. Diyarbakrdan 12 milletvekilinin 10unu verdi. u an, AK Parti dorudur, devlet doru yoldadr diyen çok büyük bir kitle yok. Bu çok kesin. Ama PKK, yanl yapt. HDP de bu yanla dur diyemedi diyen çok ciddi bir kitle var, bunu görmek gerek. Bu sessizliin ana sebebi bu.
Kürt siyasetinin mutlaka iddeti dlamas gerektiini söyleyen Altan Tan, milat olarak anlmas gereken iki önemli tarih olduunu söylüyor; 21 Mart 2013 yani Abdullah Öcalann mesajnn okunduu, çözüm sürecinin önemli aamalarndan biri olan Nevruz ve HDPnin 80 milletvekilli kazand 7 Haziran 2015 seçimleri.
Fetret Devri benzetmesi
sminin verilmesini istemeyen bir HDPli milletvekili ise bu çizgideki Kürt siyasetine daha farkl bir lider gerektii görüünde. Gelinen noktay Kürt siyasetinde Fetret Devri olarak tanmlayan HDPli vekile göre, bugüne kadar Kürt halknn sorunlarn çözebilecek potansiyelde bir siyasi lider partiyi yönetmedi.
Al Jazeera, bu soruyu bir de Diyarbakrllara ve ehrin önde gelen isimlerine sordu. Bir çounun yant Altan Tann görülerine yakn.
Olaanüstü Hl nedeniyle tepki göstermenin maliyetinin yüksek olacan düünen çok sayda insan var. Soru, daha önce benzer maliyetleri göze alan HDP seçmeninin bunu neden imdi yapamad? Yant ise çounlukla bir deiim yaand, HDP ve PKKnn bunu okuyamad eklinde. Bu maliyetin neden göze alnamad ise ehirde yllardr ticaretle, ama ayn zamanda siyasetle uraan bir isim tarafndan öyle ifade ediliyor:
Artk ehirlileen Kürtler var. Bir Kürt orta snf ve burjuvazisi geliti. AKP, burada çok tepkiyle karlanyor olabilir. Ama hizmet siyaseti, birlikte yaam arzusunu güçlendirdi. PKK bunu okuyamad.