Diyarbakrn çnar ilçesi yaknlarndaki Zerzevan Kalesinde yürütülen kazlarda, Asur dönemine ait 3 bin yllk mühür ortaya çkarld.
lçeye 13 kilometre uzaktaki Demirölçek Mahallesi yaknlarnda bulunan, Roma mparatorluu döneminde askeri yerleim olarak kullanlan Zerzevan Kalesinde, Kültür ve Turizm Bakanl koordinesinde balatlan kazlar 5 yldr devam ediyor.
Kaz, Türkiye Kurumu, Valilik, Diyarbakr Müzesi, Büyükehir Belediyesi, çnar Kaymakaml, Türkiye Seyahat Acentalar Birlii, Dicle Üniversitesi, Karacada Kalknma Ajans ve Safir Tuzun desteiyle yürütülüyor.
Toplam 60 dönümde 12-15 metre yüksekliinde ve bin 200 metre uzunluunda sur kalnts, 21 metre yüksekliinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binas, konutlar, tahl ve silah depolar, yer alt ibadethanesi, snaklar, kaya mezarlar, su kanallar ile 54 su sarnc bulunan kale, tarihe k tutuyor.
Bu yl sürdürülen çalmalarda, Roma dönemine ait bin 700 yllk ve Mithras dinine ait yer alt tapnann yaknndaki bölgede, 4 metre derinlikte, Asur dönemine ait olduu tespit edilen 3 bin yllk mühür bulundu.
Zerzevan Kalesi Kaz Heyeti Bakan Doç. Dr. Aytaç Cokun, AA muhabirine yapt açklamada, buradaki çalmalarn bölgenin tarihinin aydnlatlmas açsndan önemli olduunu söyledi.
Kalenin ayn zamanda önemli bir turizm destinasyonu olduunu belirten Cokun, geçen yl kaleyi 352 bin kiinin ziyaret ettiini, bu senenin 9 aynda saynn 340 bin olduunu dile getirdi. Cokun, yl sonuna kadar ziyaretçi saysnn 500 bin, gelecek sene ise 1 milyona ulamasn hedeflediklerini bildirdi.
Zerzevan Kalesinin bin 800 yllk bir askeri yerleim olarak bilindiini anlatan Cokun, Bundan öncesi yoktu. Ancak bu yl yaplan çalmalarda çok önemli buluntu grubuna rastladk. Bunlardan en önemlisi, 3 bin yllk Asur mührü bulduk. Kale Roma dönemine ait ancak Asur dönemine ait bulgularn çkmas Zerzevan Kalesinin tarihini bin 200 yl geriye götürdü. Hem bölgenin hem de Diyarbakrn tarihini deitirdi. diye konutu.
- Kutsal bir anlam var
Cokun, mührün, üzerindeki figürlerden dolay baka bir örneinin olamayacan dile getirerek, unlar kaydetti:
Mührün kil bir basks var. Mühür kloritten yaplm. Üzerinde tanr figürü var. Tanrnn karsnda bir hayat aac bulunuyor. Tanrnn arkasnda ise bir ku var. Mührün üzerindeki tanr figürü, elindeki kozalak ve kovadaki kutsal suyla hayat aacna can veriyor. Üst ksmnda ise güne nlar var. Güne nlarnn olmas ve tanrnn bann gökyüzüne kadar uzanmasnn kutsal bir anlam var. Bu nedenle bu mühür önemli.
Mührün içinde ip geçecek bir delik olmasnn, kullanan kiinin bunu boynuna astn gösterdiini belirten Cokun, o dönemde mektup, tablet, belge ve eya gönderilirken kilin onun üstüne bastrlarak mühürlendiini ifade etti.
Cokun, mühre ilikin u deerlendirmede bulundu:
Mühürlenen eya ulat yerde açlmyor ve kimin tarafndan gönderildii belli oluyor. Aitlik belirtmesi ve kiiye özel olmasndan dolay, bunu kullanann çok özel bir kii olduunu gösteriyor. Belki Asur döneminde de burada bir kale yerleimi vardr. Belki de burann en üst düzey yöneticisi ve generali Asur döneminde bu mührü kullanyordu. Mühürle beraber birçok bronz eser de ortaya çkarld. Asur döneminin Zerzevan Kalesinde olduunu bu eserler göstermi oldu. Artk Zerzevanda 3 bin yllk Asur yerleiminin olduunu söyleyebiliriz.
- Zerzevan Kalesi
Askeri yerleim antik yol güzergahnda, 124 metre yükseklikte kayalk tepede bulunan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasnda stratejik bir noktada yer alyor. Yerleim konumu itibaryla bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geni bir alan kontrol altnda tutan, Roma snr garnizonu olan kale, Romallar ve Sasaniler arasnda büyük mücadelelere sahne oldu.
Romadaki ismi Samachi olan yerleimin ilk ina edildii dönem hakknda, devam eden kazlarla kesin bilgilere ulalacak. Yerleimin surlar ve yaplar Anastasios I (MS 491-518) ve Justinianos I (MS 527-565) dönemlerinde onarlarak bazlar ise yeniden ina edilerek mevcut haline getirildi.