UNESCOnun Dünya Kültür Miras Geçici Listesinde bulunan Malabadi Köprüsü, insanln engelleri ama çabalarnn, mühendislik ve mimari birikimin somutlat en mükemmel örneklerden biri olarak adeta zamana meydan okuyor.
Diyarbakrn Silvan ilçesinde Batman çay üzerine kurulan ve Diyarbakr-Tebriz Kervan Yolu güzergahnda bulunan antsal yap, 40,86 metrelik sivri kemeri ile dünyann en uzun ta kemere sahip köprü özelliini tayor.
Kullanlan malzemelerin mühendislik bilgisi, taban yerletirilmesi ve kemer genilii hesaplanarak ina edilen köprü, yaklak 9 asrdr kullanlmakta olan odalar ve üzerindeki figürleriyle ayakta duruyor.
Dicle Üniversitesi Eitim Fakültesi Öretim Üyesi Doç. Dr. rfan Yldz, AA muhabirine, Malabadi Köprüsünün, Bosna Hersekteki Mostar ve Sokulu Mehmet Paa köprülerinin inasna yol açan kültür ve teknik birikime önemli katk saladn söyledi.
Malabadinin, sel taknlar nedeniyle yklan iki köprünün yerine, 1145 ylnda Timurta olu Necmettin-i lgazi tarafndan yapldn aktaran Yldz, ana gözlü ve yolu dik olan köprüler grubuna giren yapnn, barndrd han odalar ve tuvaletiyle dikkati çektiini söyledi.
Yldz, ana kemer gözünün yaklak 40 metre uzunluunda, 25 metre yüksekliinde olduunu ve bu özelliiyle dünyann ender köprülerinden biri olduunu vurgulad.
Yldz, köprünün, sanat tarihi alannda çok önemli olduunu ve bir an önce UNESCOnun asl listesine girmesi gerektiini dile getirerek, Döneminin özelliklerini yanstan köprüyle ilgili Evliya çelebi, Ayasofya kubbesini aln, Malabadi Köprüsünün altna brakn, köprünün altna girer diyor. Malabadi, özelliklerinden dolay bir an önce asl listeye kabul edilmeli. ifadelerini kulland.
bnül Ezrakn Mervani Kürt Tarihi kitabnda, köprünün nasl yapldnn, hangi aamalardan geçildiinin en ince ayrntsna kadar anlatldn aktaran Yldz, Artuklularn ina ettikleri köprüye Mervani döneminde yaplan ve ilk köprüye ait olan Bad ailesinin köprüsü anlamna gelen Malabade adn verdiklerini anlatt.
Yldz, unlar kaydetti:
Daha önce bulunan köprü, sel takn sonucu yklyor. Timurta döneminde yeni bir köprü daha yaplyor. Akarman ya da Karaman köprüsü denilen bu köprü de 2 yl sonra sel taknda yklyor. Öyle olunca da yeni ina edecekleri köprünün çok geni açklkl bir köprü olmas gerekiyor. Artuklunun mühendislik artlar çok iyi, mühendislii gelimi bir devlettir. Oturuluyor planlar yaplyor ve söz konusu köprü ina ediliyor.
- Horasan harc kullanlm
Yldz, yaplan statik hesaplar, malzeme ve horasan harcnn kullanlmas nedeniyle köprünün özgün yapsn kaybetmeden günümüze kadar ulatna iaret ederek, Yine üzerindeki süslemeleri bakmndan da ender olan yaplardan biridir. Aslan, güne kabartmasn barndryor. Köprüyü yapan ustann, mimarn, köprüyü yaptran dönemin sultanna, köprünün maketini takdim ettii figürlerde, köprünün üzerinde halen ilk günkü ekliyle duruyor. dedi.
Köprünün bir özelliinin de dier yaplara göre daha büyük olan han odalar ve tuvaletin bulunmas olduunu aktaran Yldz, bu odalarn yolcularn konaklamas ve köprüdeki görevlilerinin kullanmas amacyla yapldn dile getirdi.
- Zirve eser
na teknii, süslemeleriyle dönemin ender özelliklerini yanstan köprünün, su yaplar, köprüler üzerine çalan mimar ve sanat tarihçilerinin görmesi gereken bir eser olduunu vurgulayan Yldz, çok gelimi köprüler yapan Artuklu medeniyetinin zirve eserinin Malabadi Köprüsü olduunu söyledi.