Erzurum Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ikl:
Bu resimler tarih öncesi çalara ait olabilecei gibi günümüzden birkaç yüzyl öncesine de ait olabilirler. Bunu ancak sistematik aratrmalarla ortaya koyabiliriz. Kaya resimlerinin teknik, tarihleme, stilistik ve sembolizm açsndan incelenmesi gerekiyor
Hakkarinin Yüksekova ilçesinde terörden temizlenen 4 bin 135 rakml Cilo Dann zirvesine yakn bölgedeki kaya resimleri ilgi çekiyor.
Güvenlik güçlerince gerçekletirilen baarl operasyonlarla terörden arndrlan Cilo Da ve çevresindeki yayla ile doal güzelliklerin bulunduu alanlar, uzun bir aradan sonra ziyarete açld. Bölgeye gelen ziyaretçiler, Cilo Dan gezerek esiz güzelliklerini kefediyor.
Dan zirvesine yakn bölgelerde yer alan hayvan, insan ve sembolik ekillerden oluan kaya resimleri de ziyaretçilerin ilgisi çekiyor.
Erzurum Atatürk Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Ikl, AA muhabirine, Anadolunun tarih ve kültür açsndan çok zengin bir corafya olduunu ve kaya resimlerinin de bunun özgün örneklerinden birini oluturduunu söyledi.
Kaya resimlerine Kafkasya genelinde, Dou Anadolu Bölgesinin dalk kesimlerinde, özellikle de Hakkari, Kars, Erzurum ve Arnn yüksek kesimlerinde skça rastlandn belirten Ikl, Bu resimler tarih öncesi çalara ait olabilecei gibi günümüzden birkaç yüzyl öncesine de ait olabilirler. Bunu ancak sistematik aratrmalarla ortaya koyabiliriz. Kaya resimlerinin teknik, tarihleme, stilistik ve sembolizm açsndan incelenmesi gerekiyor. dedi.
Resimler, kayalarn bize anlatmak istedii hikayelerdir
Ikl, kaya resimlerinin arkeolojide önemli bir yere sahip olmasna ramen ne yazk ki Türkiyede bu konuda yetimi uzman aratrmaclar bulunmadn ifade etti.
Bu resimlerin tarihlendirilmesinin son derece zor olduunu vurgulayan Ikl, öyle devam etti:
Bu resimler aslnda kayalarn bize anlatmak istedii hikayelerdir. Erken dönemde dalk corafyada yaayan avc, konargöçer halk gruplarnn yaam ekilleriyle ilintili verilerdir. Baz aratrmaclar bu tür kaya resimlerinin çok erken dönemlere ait olduunu öne sürmektedir. Bu uzmanlar özellikle günümüzden yaklak 12 bin yl öncesine tarihlenen avc ve toplayc toplumlarn varlk gösterdii neolitik dönemin balarn iaret etmektedirler. O dönemdeki av peinden koan avc ve toplayclarn izleri olabilecei yönünde baz görüler vardr. Özellikle Tirin Yaylas bu konuda önemli bir veri kaynana sahiptir ama biz arkeologlar ne yazk ki Dalk Dou Anadolunun tarih öncesi çalar (prehistoryas) konusunda çok az bilgiye sahibiz. Bölgede bu konuda herhangi bir sistematik kaz ve aratrma bulunmamakta. Durum böyle olunca da bu kaya resimlerinin kesin olarak prehistorik dönemin avctoplayc toplumlarna ait olduunu söylemek oldukça zordur.
Ikl, kaya resimlerinin ülkenin kültürel deerleri olduuna ve mutlaka korunarak gelecek kuaklara aktarlmas gerektiine iaret etti.
Yaban keçisi ve yaban koyunu resimleri görülüyor
Orta Dou Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Yerleim Arkeolojisi bölümünden doktora örencisi Hakk Üncü ise Cilo Dandaki Sat Buzul Göllerinde düzenlenen doa festivali kapsamnda Hakkariye gelerek bölgeyi gezme imkan bulduunu ve kaya resimlerini görünce hayran kaldn dile getirdi.
Bölgede yaayanlarn kendilerini kaya resimlerinin bulunduu alana getirdiini anlatan Üncü, u deerlendirmeyi yapt:
Burada çok büyük bir sanat, her eyden önce bir sembolizm var. Bu eserlerin 810 bin yl öncesinde yapld deerlendiriliyor. Tabii yaplma amaçlarn ne olduunu tam olarak bilmemiz mümkün deil ama sembolik anlamlarnn olduu ihtimali çok yüksek. Mesela bir yaban keçisini avlayacak ise yaban keçisinin resmini çizmi olabilir ya da yaban keçisinin hayatnda, geçiminde önemli bir yer salyorsa yine resmini çizmi olabilir. Mitolojik, masals ya da korkutucu yaratklar da olabilir. Bunlarn ne olduunu tam olarak anlayamyoruz. Genellikle yaban keçisi ve yaban koyunu resimleri görülüyor.
Üncü, Türkiyede bu kadar youn kaya resminin görüldüü yerler olmadn kaydederek Resimler kayaya kazlarak yaplm. Muhtemelen bir çeit keski ve çekiç kullanlm. Bu eserler çok nadir bulunuyor ve kesinlikle koruma altna alnmas gerekiyor. diye konutu.