Türkiyede kadınların sosyal ve siyasal hayat içinde hak ettikleri yere gelme süreci, 29 Ekim 1923 Cumhuriyetin ilanı ile ivme kazandı.
Bu dönemde kadına verilen önemin sonucunda kadınlara birçok Avrupa ülkesinden daha önce haklar verildi.
Veriler, kadınların kamuda ve özel sektörde daha etkin olmaya başlamalarına rağmen, siyasette istenilen yerde olmadıklarını ortaya koyuyor.
1926da kabul edilen Türk Medeni Kanunu ile kazanılan haklardan sonra Türk kadınına, 1930da belediye seçimlerine, 1933te muhtarlık seçimlerine katılma hakkı ve 5 Aralık 1934te milletvekili seçme ve seçilme hakkı tanındı.
Türkiye, kadına seçme ve seçilme hakkı tanıyan ABD, Yeni Zelanda, Avusturalya, Norveç, Danimarka, İzlanda, Kanada, Hollandanın ardından kadına yönetimde söz sahibi olma imkanı sunan ülkelerden biri oldu.
Kadınlar, Fransada 1944te, İtalyada 1945te, Arjantin, Meksika ve Japonyada 1947de, Belçikada 1948de, çinde 1949da, Yunanistanda 1952de, İsviçrede ise 1971te seçme ve seçilme hakkına kavuştu.
İlk kez parlamentoya girdiği 1935 seçimlerindeki yüzde 4,5lik oranın ardından Türk kadınının temsili 2002ye kadar artmadı. 2002 seçimlerinde 1935 yılı seviyesi olan yüzde 4,4e yükseldi. Kadın milletvekillerinin TBMMdeki temsili 2007de yüzde 9,1 2011 seçimlerinde yüzde 14,3 7 Haziran 2015 seçimlerinde de yüzde 17,6 ile Cumhuriyet tarihinin en yüksek seviyesine çıktı.
Bu oran, 1 Haziran 2015 seçimlerinde yüzde 14,1e düşerken yapılan son genel seçim olan 24 Haziran 2018 seçimlerinde yüzde 17,1e yükseldi.
Son seçimin ardından Meclise giren 600 milletvekilinin 103ünü kadınlar, 497sini erkekler oluşturdu.
EN çOK KADIN MİLLETVEKİLİ RUANDA PARLAMENTOSUNDA
Parlamentolar Arası Birlik ve Birleşmiş Milletler Kadın Biriminin hazırladığı Siyasette Kadın 2021 haritası verilerine göre Türkiye, parlamentolardaki kadın temsilinde 188 ülke arasında 129uncu sırada.
Son seçim sonuçlarına göre 80 milletvekilinden 49unun kadın olduğu Ruanda parlamentosu, yüzde 61,3lük temsil oranıyla listenin ilk sırasında yer alıyor.
Listede, Ruandanın ardından yüzde 53,4lük kadın temsili oranıyla Küba ikinci, yüzde 50lik oranla Birleşik Arap Emirlikleri üçüncü durumda. Dünya parlamentolarındaki kadın temsil oranı İsveç, Norveç, Danimarka, İzlanda, Fransa, İspanya, Almanya, İtalya ve çekya gibi Avrupa ülkelerinin yanı sıra ABD, çin, Türkmenistan, Azerbaycan ve KKTCde de Türkiyeden daha fazla.
Listeye göre, Türkiyeden daha düşük sıralarda yer alan ülkeler arasında 138inci sıradaki Rusya Federasyonu, 142nci sıradaki Brezilya, 148inci sıradaki Hindistan, 166ncı sıradaki Japonya geliyor.
Bu arada son 42 yılda her kabinede en fazla 2 kadın bakan görev yaptı.
YEREL YÖNETİMLER
Türkiye de kadının, yerel yönetimlerde koltuk sahibi olmasının önünün açıldığı 1930 yılından 2019a kadar 19 yerel seçim yapıldı. Bu seçimlerde il belediye başkanlığına seçilen erkek sayısı 1313, kadın sayısı ise 14 oldu.
İçişleri Bakanlığının 2019 yerel seçimi verilerine göre, Türkiyede 1389 belediye başkanı görev yapıyor. Yüzde 3lük temsil oranıyla kadın belediye başkanı sayısı ise 41.
81 ilde yalnızca 4 kadın, belediye başkanlığı koltuğunda oturuyor.
20 bin 745 belediye meclisi üyesinden 2 bin 284 18 bin 196 köy muhtarından 115 32 bin 19 mahalle muhtarından ise 970i kadın.
Bu veriler, belediye meclislerinde kadınların yüzde 11, köy muhtarlıklarında yüzde 0,6, mahalle muhtarlıklarında ise yüzde 3 oranında temsil edildiğini ortaya koyuyor.