iirin unutulmazlar arasna giren air ve yazar Cahit Stk Taranc, vefatnn 64. ylnda anlyor.
Soyad Kanunu çkt yl akrabalar Pirinççiolu soyadn alsa da airin babas, o dönem pirinç ekiminden çok zarara urad için Pirinççiolu yerine çiftçi anlamna gelen Taranc soyadn ald.
lkokulu Diyarbakrda okuyan, orta örenim için Kadköy Fransz Saint Joseph Lisesine devam eden, lise yllarnda iir yazmaya balayan Taranc, 1931de Galatasaray Lisesinden mezun oldu.
LK R KTABI ÖMRÜMDE SÜKUT 1933TE YAYIMLADI
Tarancnn ilk eserleri, Galatasaray Lisesinin çkard Akademi ile dönemin ünlü Servet-i Fünun dergilerinde yaymland. Franszcay ilerleterek, Stephane Mallarme, Charles Baudelaire ve Arthur Rimbaud gibi Fransz airlerin eserlerini okumaya balayan air, Garip akmndan etkilendi ve bu dönem serbest iir denemeleri yapt.
Cumhuriyet döneminin önemli air ve yazarlarndan Ziya Osman Saba ile 1928de tanarak yakn dost olan Taranc ile Saba arasnda Türk edebiyatn etkileyen yazmalar, Tarancnn vefatna dek sürdü.
Cahit Stk Taranc, 1931de girdii Mülkiye Mektebinden ikinci senenin sonunda atlnca, eitimine Yüksek Ticaret Okulunda devam etti ancak memuriyet snavn kazanp Sümerbankta çalmaya balaynca bu okuldan da ayrld.
Ömrümde Sükut adl ilk iir kitabn 1933te Mülkiye Mektebindeyken yaymlayan Taranc, Karabüke atannca Sümerbanktaki memuriyetten ayrld ve öykülerini yaymlad Cumhuriyet gazetesinde çalmalarn sürdürdü.
Ayn yllarda Peyami Safa ile tanan usta air, Cumhuriyet gazetesi sahipleri Nadir Nadi ve Doan Nadinin desteiyle üniversite örenimini tamamlamak üzere Parise gitti. Paris Radyosunda Türkçe yaynlar spikerlii de yapan Taranc, 1938-1940ta Sciences Politiqueste yüksek lisans yapt ve Paristeki yaam srasnda Oktay Rfat ile tant.
- OTUZ BE YA LE BRNC OLDU
kinci Dünya Savann balamasyla arkadalaryla birlikte Paristen bisikletle kaçan Taranc, günlerce süren yolculuun ardndan Lyon üzerinden sviçreye, oradan da trenle Türkiyeye ulat.
Taranc, 1941-1943te Balkesirin Burhaniye ilçesinde yapt vatani görevi srasnda Türk iirinin önemli örneklerinden biri olan Haydi Abbas eserini kaleme ald.
Askerliinin ardndan stanbula yerleen ailesinin yanna gelen Taranc, ksa bir süre babasnn i yerinde çalt. Cahit Stk Taranc, daha sonra Ankaraya tanarak, Anadolu Ajansnda ve çalma Bakanlnda görev yapt.
Türk iirinin klasikleri arasna giren Otuz Be Ya iiriyle 1946da Cumhuriyet Halk Partisinin düzenledii iir yarmasnda birincilik elde eden air, 1951de Cavidan Tnaz ile evlendi.
Cahit Stk, iir yazmann hayatnn en büyük amac haline geliini, Sanat, iir benim için bir teselli vesilesi, bir kurtulu kapsdr... Ona dört elle sarlmaklm tabii bir neticedir. Tutunduum yegane dal... sözleriyle anlatmt.
Evlendikten sonra yazd iirlerini Düten Güzel adl kitapta bir araya getiren Taranc, einden ayrld 1954te kalp rahatszlndan dolay kriz geçirince hastaneye kaldrld.
Cahit Stk, daha sonra sa tarafndan felç geçirerek konuma yetisini kaybetti, stanbul ve Ankarada çeitli hastanelerde tedavi gördü.
Yaklak bir yl kadar da Diyarbakrdaki baba evinde baklan, tedavi için devlet tarafndan 1956da Avrupaya götürülen Cahit Stk, zatülcenp olarak bilinen akcier zar iltihaplanmas hastalna yakalanarak 13 Ekim 1956da Viyanada vefat etti.
Hayatn kaybettiinde yolun yars dedii 35 yan henüz 11 yl geçirmi olan airin cenazesi Ankarada Cebeci Asri Mezarlna defnedildi.
Cahit Stk Tarancnn ailesinin Diyarbakrdaki evi 1973te Cahit Stk Müze Evi olarak da ziyarete açld.
R YAZMAK çN YER SEçMEZD
Cahit Stk, ailesinden ayrlmasyla oluan özlemi, yalnzl, çevresindeki insanlara sitemleri, sevgisi ve birçok duygusunu ifade ederek yaadklarn iirine yanstt.
Fazl Hüsnü Dalarca, bulunduu her ortamda iir yazan Taranc için iir yazmak için yer seçmezdi derken, Haldun Taner ise u ifadeleri kullanmt:
Ksa ömrü boyunca Türkçenin tadn çkaran, akllarda kalan güzel iirler yazd... Müstesna incelikte, bütünüyle kendini iire adam bir insand. nsan onun hesap yaptna, günlük alelade eyler konutuuna inanamazd.
iirde samimiyete önem veren Tarancnn iiri, çok sevdii Ahmet Haim, Yahya Kemal gibi isimler tarafndan da takdir edilmiti.
YÜZÜ HER ZAMAN çOK TEMZ VE GÜZELD
Cahit Külebinin Taranc hakkndaki görüleri ise u cümlelerine yansmt:
Cahit Stk, d görünüüyle her zaman iyimser ve neeli, dokunmayc biçimde akac ve herkes için iyilikseverdi. Ufak tefek, zayft. Bir Uzak Douluya benzeyen yüzü her zaman çok temiz ve güzeldi. Oldukça harabati olan böyle birinin o denli temiz oluuna gerçekten aardm.
Usta air, Sanat için sanat ilkesiyle yazd iirlerinde, yaama sevinci, ak gibi konularn yan sra ölüm temasna fazlaca yer verirken yalnzlk ve çocukluuna duyduu özlemi de iirlerinde ele ald. Ya 35 iirinin yan sra edebiyat dünyasnda ilgi uyandran Memleket sterim adl ünlü eserini de 1946da kaleme alan usta air, bu eserinde ise bar, sevgi ve huzur dolu bir memleket isteini anlatt.
Varlk, Kültür Haftas, Yücel, nsan, Ülkü ve Pnar dergilerinde eserleri yaymlanan ve iirin kelimelerle güzel ekiller kurma sanat olduunu belirten Taranc, edebiyat tarihçileri ve aratrmaclar tarafndan Türk edebiyatnda saf iir anlaynn önemli temsilcilerinden biri olarak görüldü.
KTAPLARINDA YAYINLANMAYAN ESERLER VE KENDS çN YAZILANLAR SONRASI ADLI KTAPTA TOPLANDI
Tarancnn, iir, ulamak istediim esas mefkuredir. ekilsizlik içinde güzellik avna çkanlar, kendi kendilerini avutmaktan baka bir ey yapmazlar. iirdeki esas rol, kelimelerin istifidir. açklamalar uzun yllar edebiyat dünyasnda merak uyandrd.
Eserlerinde genellikle açk ve sade bir üslup kulland yaam boyunca birçok esere imza atan Taranc, 1933te Ömrümde Sükut, 1946da Otuz Be Ya, 1952de Düten Güzel adl kitaplar okuyucuyla buluturdu.
Tarancnn vefatndan sonra, kitaplarnda olmayan iirler, iir çevirileri ve kendisi için yazlanlar Sonras adl kitapta toplanarak 1957de yaymland. Arkada Ziya Osman Sabaya yazd mektuplar da ayn yl, Ziyaya Mektuplar adl kitapta topland.
Gazetelerde çkan 22 öyküsü ise Selahattin Öner tarafndan 1976da Cahit Stk Tarancnn Hikayecilii ve Hikayeleri adl eserde bir araya getirildi. Daha sonra usta airin vefatnn 50. ylnda gazetelerde çkan öykülerinin önemli bir ksm Can Yaynlar tarafndan Gün Eksilmesin Penceremden balyla edebiyatseverlerin beenisine sunuldu.
Usta airin yaam boyunca kaleme ald iirlerden bazlar öyle:
Abbas, Ak Vakti, Batan Gemi, Ben Ak Adamym, Bir Umut, Bir Kap Açp Gitsem, Bugün Hava Güzel, Can Yolda, çilingir Sonras, Gidiyorum, Hatralar, Hepimize Dair, lk Aklar, ki Ses, Gündüz, Her Günkü Ölüm ve Gün Eksilmesin Penceremden.