Kuran- Kerimde, (O sayl günler), insanlar için bir hidayet rehberi, doru yolun ve hak ile batl birbirinden ayrmann apaçk delilleri olarak Kurann kendisinde indirildii Ramazan aydr. Öyle ise içinizden kim bu aya ularsa, onu oruçla geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamad günler saysnca baka günlerde tutsun. Allah, size kolaylk diler, zorluk dilemez. Bu da sayy tamamlamanz ve hidayete ulatrmasna karlk Allah yüceltmeniz ve ükretmeniz içindir. (Bakara-185) buyruuyla sözü edilen mübarek Ramazan ay, 24 Nisan Cuma günü balyor.
Ramazan ay mübarek bir aydr. Allah Tel, size Ramazan orucunu farz kld. O ayda rahmet kaplar açlr, cehennem kaplar kapanr, eytanlar balanr. O ayda bir gece vardr ki bin aydan daha kymetlidir. O gecenin (Kadir Gecesinin) hayrndan mahrum kalan, her hayrdan mahrum kalm saylr. (Nesa). hadis-i erifiyle de anlan Ramazan ay, bütün müminler ve insanlk için rahmet, mafiret ve kurtulu iklimidir.
Ramazan ay verme ayd ihtiyaç sahiplerine maln, ibadet ve slami hizmetlere vaktini ve ömrünü, Allah yolunda cann vermektir. slm uruna makamn, Allaha, Resulüne ve müminlere gönlünü, ilme, bilgiye, hikmete akln vermektir. nsanlara ilim, bilgi ve hikmet vermektir.
GÜZEL AHLAKA ULATIRMAYAN BADETLER AMACINDAN YOKSUNDUR
Ramazan ay, insann Rabbine yaklamak için youn bir ibadet programna girme aydr. Bu youn programda hemen hemen bütün ibadetler vardr. badetlerin asl amac ise güzel ahlakl insan oluturmaktr. Namaz çirkinlik ve kötülükten alkoyar. (Ankebut 45) Kötülüklerden korunasnz diye size oruç farz klnd. (Bakara 183) Onlarn mallarndan, onlar kendisiyle arndracan ve temizleyecein bir sadaka (zekt) al. (Tevbe-103) ayetleri ibadetin temelinde ahlak olduunu ortaya koymaktadr.
Dolaysyla Ramazan ay, ahlak aydr diyebiliriz. Ancak slmda ibadetler gibi ahlakn belli bir vakti yoktur. slm bizden ömür boyu ve her an güzel ahlak istemektedir. Peygamber Efendimiz (Sallallahu Aleyhi Vesellem) Kim kötü söz ve eylemlerden vazgeçmezse, yeme içmeyi terk etmesine Allahn ihtiyac yoktur. (Buhari) diyerek güzel ahlak olmadan tutulan orucun sadece açlk ve susuzluktan ibaret olduunu ifade etmi, güzel ahlaka ulatrmayan ibadetlerin amacndan yoksun olduunu bildirmitir.
Allah-u Tela, Leyl suresinde insanlar amellerine göre ikiye ayr verenler ve vermeyenler. Verenler dünya ve ahirette kolayla eriirken; vermeyenler ise zorlua erienlerdir: üphesiz sizin çabalarnz elbette çeit çeittir. Onun için kim verir, Allaha kar gelmekten saknr ve en güzel sözü (kelime-i tevhidi) tasdik ederse, biz onu en kolay olana kolayca iletiriz. Fakat kim cimrilik eder, (vermezse) kendini Allaha muhtaç görmez ve en güzel sözü (kelime-i tevhidi) yalanlarsa, biz de onu en zor olana kolayca iletiriz. (Leyl 5-10)
Dolaysyla Ramazan ay verme ayd fakir ve muhtaçlara maln vermektir, ibadet ve slami hizmetlere vaktini ve ömrünü vermektir, Allah yolunda cann vermektir, slm uruna makamn vermektir, Allaha, Resulüne ve müminlere gönlünü vermektir, ilme bilgiye hikmete akln vermektir, insanlara ilim, bilgi ve hikmet vermektir.
RAMAZAN AYI NE ZAMAN BALIYOR?
slam lemi, on bir ayn sultann her yl büyük sevinç ve mutlulukla karlyordu. Bu mübarek ay birlik, beraberlik içerisinde geçirilirken camiler dolup tayor, eller semaya yükseliyordu.
Her yl Ramazan aynda dolup taan camiler, bu yl yeni tip Coronavirus (Covid-19) tehdidi ve buna kar alnan önlemler nedeniyle bo kalacak. Dünyann farkl yerlerindeki Müslümanlar Ramazan aynda 5 vakit namazlarnn yan sra teravih namazlarn da evlerinde klacak. Ramazan ayna has icra edilen etkinlik ve gelenekler bu yl yaplamayacak.
On bir ayn sultan olarak bilinen bu mübarek ay, 24 Nisan Cuma günü balayacak, 23 Mays Cumartesi günü son bulacak. 24 Maysta ise Ramazan Bayramnn birinci günü idrak edilecek.
Müslümanlar için büyük önem tayan, fazileti, sevab bol, bin aydan daha hayrl olan Kadir Gecesi bu sene mays ay içinde olacak. Ramazan aynn son haftasna denk gelen Kadir gecesi 19 Maysta idrak edilecek.
RAMAZAN AYININ FAZLET
Kuran- Kerimde ismi açk olarak zikredilen tek ay Ramazan aydr. Kuran- Kerim bu ayda indirilmitir. Kuran- Kerimde, bin aydan daha hayrl olduu belirtilen Kadir Gecesi, bu ay içerisindedir. Dinimizin be temel esasndan biri olan oruç ibadeti bu ayda farz klnmtr. Ftr sadakas vermek bu aya mahsus bir ibadettir. Teravih namaz da bu aya mahsus ibadetlerdendir. Ramazan aynn son on gününde itikfa girmek sünnettir.
Ramazan ay en faziletli aydr. Bu konuda Peygamber Efendimizden bir takm hadis-i erifler rivayet edilmitir: Ramazan aynn ilk gecesi olunca Allah Tel ümmetime (rahmet nazaryla) bakar. Allah her kime (rahmet nazaryla) bakarsa ona ebedi olarak azap etmez. Akamladklarnda azlarnn kokusu Allah katnda misk kokusundan daha güzeldir. Melekler her gün ve her gece onlara istifar ederler, Allahtan balanmalarn dilerler.
TERAVH VE SAHUR
Teravih, sevab çok olan müstehab namazlardan biridir. Sahur ise oruç tutmak niyetiyle fecirden önce kalkp bir eyler yemek veya içmektir. Sahura kalkmak sünnettir.
Teravih için camileri tercih etmek daha evladr. Zira cemaatle klnan namazn sevab 25 veya 27 kat daha fazladr. Teravihin meruiyetiyle alakal validemiz Hazreti Aie (radiyallahu anha), öyle rivayet eder: Bir Ramazan gecesinde Allahn Resulü (sallallahu aleyhi vesellem), çkt, mescitte insanlarla birlikte namaz kld onunla birlikte namaz klanlar sabahleyin bunu bakalarna konuunca ikinci gece daha kalabalk bir cemaat topland. Onlar da bunu konuunca üçüncü gece mescit tam doldu. Üçüncü veya dördüncü gecede mescide smayacak kadar insan toplandn gören Allahn Resulü mescide gitmedi. Ta ki sabah olunca gidip sabah namazn kldrd. Namazdan sonra cemaate dönüp kelime-i ahadet getirdikten sonra unu buyurdu: Yaptnz eyi (namaz için beni beklediinizi) gördüm; bu namazn üzerinize farz klnp da sonra yapamayacanz korkusundan baka bir ey beni bundan alkoymad.
Bu olaydan sonra herkes teravihini kendi evinde veya mescitte yalnz bana klmaya balad. Bu durum Hazreti Ömer (radiyallahu anh) zamanna kadar böyle devam etti. Bir gün Hazreti Ömer, bununla ilgili Müslümanlarda gördüü danklk üzerine Ubey Bin Kab çard ve tekrar teravihin cemaatle klnmasn emretti. te o günden beri bu ekilde devam edegelmitir. Yine Hazreti Ömerin öngörüsüyle teravih namaz 20 rekt kabul edilmi ve bunun üzerine icm olumutur. Ancak birçok lim, Gücü yetmeyenler 8 rekt eklinde de klabilirler. çünkü Efendimiz sallallahu aleyhi vesellem kendisi 8 rekt klmtr. demilerdir.
Sahur; oruç tutmak niyetiyle fecirden önce kalkp bir eyler yemek veya içmektir. Sahura kalkmak sünnettir. Gecenin sonuna doru yani tehir ederek sahur yemek ise ayr bir sünnettir. Sahur, ayn zamanda oruca niyetin de yerine geçer. Sahurun önemiyle ilgili birçok hadis-i erif vardr. Bunlardan bazlar öyledir: Bir tas suyla da olsa sahura kalknz zira sahurda bereket (vücutta oruca kar bir kuvvet ve büyük ecir) vardr. (Muttefakunaleyh) Bizim orucumuzla kitap ehlinin orucu arasndaki fark, sahurdur. (Buhari, Müslim) Gündüz tutacanz oruca kar sahurla, gece kalkacanz teheccüde kar da kayluleyle (gün ortasnda azck uykuyla) kendinizi güçlendiriniz. (bni Mace, Hkim)
MUKABELE
Mübarek Ramazan ay geldiinde camiler bata olmak üzere birçok yerde Kuran- Kerim okunur, dinlenilir, karlkl mukabelelerde bulunulur. Kelime olarak karlkl verme, karlkl okuma anlamna gelen Mukabele, bir kimsenin Kuran ezberden veya kitaptan yüksek sesle okumas ve onu dinleyen topluluun da kendi kendilerine tekrar etmesidir. Hadis-i eriflerde mukabele deil de Murada veya Ardun-Nebiyyi eklinde geçen Kuran karlkl okumayla ilgili bn-i Abbastan u hadis rivayet edilmitir: Resulullah (aleyhissalatu vesselam) insanlarn en cömert olan idi. Onun bu cömertlii Ramazan ay girip de kendisiyle Cebrail (aleyhisselam) karlanca daha da artard. Cebrail (aleyhisselam) Ramazan ay çkncaya kadar her gece Reslullah (aleyhissalatu vesselam) ile buluur, Reslullah ona Kuran arzeder, okurdu. Reslullah (aleyhissalatu vesselam) Cebrail ile buluunca insanlara rahmet getiren rüzgrdan daha cömert ve daha faydal olurdu. (Buhr)
Mescitlerde veya dier toplu ortamlarda Kuran- Kerim mukabelelerine katlanlar hem dinleyip hem de okuyabilirler. Bu durumda hem dinleme hem de tilavet sevab alrlar. Ancak her ikisini bir arada yapmak biraz güçtür. Kuran okuyanlar dinleyerek tilavet ve hatim sevab elde edilmez. Zira bir fiilin sevabn elde etmek için bizzat onu yapmak gerekir.
Kuran- Kerimi dinlemenin ecri sadece canl birinden dinleyerek deil ayn ekilde telefon, bilgisayar, televizyon gibi elektronik cihazlardan dinlenerek de ayn ecir elde edilir.
KADR GECES
Yüce Allah, üphesiz ki, biz onu (Kuran), Kadir Gecesinde indirdik. Kadir Gecesinin ne olduunu sana bildiren nedir? Kadir Gecesi bin aydan daha hayrldr. O gece Rabbinin izniyle melekler ve ruh (Cebrail), her bir i için (yeryüzüne) iner de inerler. Tan yeri aarncaya kadar o gece bir selamettir, bir esenliktir. (Kadir 1-5) diye buyuruyor.
Ramazan- erif bu ümmetin ay olduu gibi, Kadir Gecesi de Hazreti Muhammed aleyhissalatu vesselamn ümmetine has bir gecedir. Sahih rivayetlerde deniliyor ki, geçmi ümmetlerin ömrü Peygamberimiz aleyhissalatu vesselama gösterildi ve Peygamberimiz onlarn üç yüz, dört yüz yl gibi bir ömür yaadklarn ve ümmetinin ise az ömür yaadn görünce üzüldü. Bunun üzerine Allah (celle celaluhu), ona ve ümmetine bin aydan daha hayrl Kadir Gecesini verdi.
Bu gece bin aydan yani 83 yl gibi hep ibadetle geçirilen bir insan ömründen daha hayrldr. te Müslümanlar, dier ümmetler gibi uzun ömür yaamasalar bile böylesine kendilerine bahedilen kymetli zamanlar sayesinde onlardan daha fazla sevap kazanabilir ve daha büyük mertebeler kat edebilirler. Bu Allahn kendilerine ekstradan bir lütfu ve kerimidir.
Kadir Gecesi, Ramazan aynn içinde sakldr. Sahih rivayetlere göre bu gece, Ramazan aynn son on gününün tekli gecelerindedir. Yine cumhura göre bu gece, Ramazann yirmi yedinci gecesidir. Yine de Ramazann tümünde bu geceyi aramak gerekir. Zaten bunun Ramazann içinde sakl braklmasnn hikmeti de budur.
Bu gece Kuran gecesidir. Günahlar için alayanlarn, tövbe edenlerin, af ve mafiret arayanlarn gecesidir. Bu gece yeryüzünün en hareketli olduu, sabaha kadar meleklerle iç içe olmann, meleklerin müminlere efkat kanatlarn gerdii selam ve esenlik gecesidir. Bu gece, tövbe edip kötülüklerden arnmak isteyenlerin, kötü ihtiraslarna dur demenin, kendine yeni bir sayfa açp hayatna çeki düzen vermenin ve kendine yeni bir yol haritasn çizmenin dönü ve hayra yöneli noktasdr.
FITIR SADAKASI
Ftr sözlükte orucu açmak, fitre de yaratl anlamna gelir. Buna Ftr sadakas denir ki ftrat sadakas, yani sevap için verilen yaratl atiyyesi demektir. Dini bir terim olarak öyle tanmlan Ramazan Bayramna yetien ve temel ihtiyaçlarnn dnda belli bir miktar mala sahip olan Müslümanlarn kendileri ve velyetleri altndaki kiiler için yerine getirmekle yükümlü bulunduklar mali bir ibadettir.
Büyük muhaddis Vak Bin Cerrah derki; namazdaki eksiklikler sehiv secdesi ile telafi edildii gibi oruçtaki eksiklikler de Ftr Sadakas ile telafi edilir. Ftr Sadakasnn hikmetiyle ilgili Abdullah Bin Abbas (radiyallahu anhuma) ise unlar söyler; Raslullah (aleyhissalatu vesselam) oruçlular gereksiz ve çirkin sözlerden arndrmak ve yoksullara yiyecek salamak için fitreyi farz klmtr. Fitreyi kim namazdan önce öderse, bu makbul bir zekt, kim de namazdan sonra öderse, herhangi bir sadaka olur. (Ebu Dvud, bn Mce)
afi mezhebine göre Ftr Sadakas Ramazan aynn banda, Hanefilere göre ise Ramazandan önce de verilebilir. Hanbeli mezhebi bayramdan önce birkaç gün erken verilmesini caiz görürken, Malikiler ancak vaktinde eda edilirse geçerli olur görüündedir. Tüm bunlarla birlikte Ftr Sadakasn bayrama yakn bir srada vermek en iyi olandr. çünkü bu srada fakirler kendi ihtiyaçlarn karlayarak bayram için hazrlk yaparlar.
Ftr Sadakasn verirken Ramazan aynda ilediimiz kusurlar dikkate alarak vermeliyiz. Ramazanda yaplan hayr ve hasenatlarn ecri daha fazla olduu gibi Allah-u Telann eytanlar zincire vurduu bu ayda ilenen günahlarn cezas da dier aylara göre daha farkldr. Dolaysyla bu eksikliklerimizi giderecek olan Ftr Sadakasn en güzel bir ekilde minnetten, riyadan, cimrilikten uzak duracak ekilde vermeliyiz.
RAMAZAN AYI VE ZEKT
Geçmiten günümüze Allahn farz kld zekt ibadeti için özellikle Ramazan ay tercih edilmektedir. Hatta baz insanlar daha senesini doldurmad halde srf Ramazan geldi diye zektn erkenden vermektedir.
Ramazan aynn faziletine dair hiçbir üphe yoktur. Bu ayn dier aylara göre birtakm meziyetlerinin olduu Kuran ve sünnette belirtilmitir. Zekt da özellikle bu aya denk getirilerek daha fazla sevabn elde edilmesi umulmaktadr. bn-i Abbasdan (radiyallahu anhuma) rivayet edildiine göre Allah Resulü (aleyhissalatu vesselam) Ramazan ay geldiinde çok cömert olurdu. (Müslim) mam Nevev, bu hadise binaen oruç günlerinde cömertlik yapmann daha müstehap olduunu bildirir.
Bu güzel ayn bir baka meziyeti de içerisinde barndrd berekettir. Öyle ki oruç nedeniyle zengin de fakir de ayn seviyede olmakta, yoksullarn içerisinde bulunduu hal daha fazla hissedilmektedir. Zektn ise bu aya denk getiriliyor olmas bereket üzerine bereket katmaktadr. Ayn ekilde Ramazann hemen akabinde gelen bayrama hazrlk, halk arasnda zektn bu aya mahsus klnmasnn nedenleri arasndadr.
Fkh kitaplarnda havl yani nisaba ulam mal ekin deilse üzerinden kmil bir yln geçmesi gerektii yazldr. Bir yl emsi olarak deil de kameri olarak hesaplanr. Bu da zektn her yl oruç gibi on gün geriye doru geldiine iaret eder. te bu hesab yapamayanlar veya farknda olmayanlar, Ramazan ay vesilesiyle zekt tam vaktinde eda etmektedirler. On gün meselesi basite alnabilecek bir mesele deildir. Zira zektla ilgili birçok fkhi mesele bunun üzerine bina edilir.
slami devlet anlaynda zektn sabit bir ayda olmas, farkl aylarda olmasndan çok daha isabetlidir. Zira zekt memurlarnn sabit bir zamanda bu ile megul olmalar devlet, zekt verenler ve fakirler açsndan deerlendirildiinde sosyolojik olarak birçok fayday içerisinde barndrmaktadr.
slami hizmetlerde bulunan medrese, STK, vakf ve benzeri yerlere Ftr Sadakas ve zekt verilir mi?
Hayr kurulular, mal sahibinden aldklar zekt hak sahiplerine verdikleri durumda kendilerine zekt ve ftr sadakas verilebilir. Fakat bunu çok iyi aratrmak gereklidir. Acaba kiinin Ftr Sadakasn verdii bu kurulular gerçekten slam adna hizmetlerde bulunuyor mu yoksa bulunmuyor mu diye. Ftr ve zekt bir sorumluluktur. Sadece maldan çkarmak yetmez. Kuranda geçtii üzere zekt hak edenlere vermek icap eder.
Zektn verilmesi gerektii kiilerin zikredildii Tevbe suresindeki ayette Allah yolunda olanlar ksm Peygamber (aleyhissaltu vesselam) zamannda Allah yolunda cihad eden kimseler için geçerliydi. slam limleri genel bir mana ifade eden bu ayetteki maksadn sadece cihad deil, hayrl hizmetlerde bulunan vakflar, slami sivil toplum kurulular, içerisinde ilmin okunduu medreseler ve Kuran kurslar gibi yerlerin de bu ksma dhil edilebileceini beyan etmitir.
tikf ibadeti
Hazreti Aie (radyallahu anh) anlatyor: Reslullah sallallahu aleyhi vesellem vefat edinceye kadar Ramazann son on gününde itikfa girer ve derdi ki; Kadir gecesini Ramazann son on gününde arayn. Reslullah sallallahu aleyhi vesellemdan sonra, zevceleri de itikfa girdiler. (Buhr, Müslim, Muvatta, Ebu Dvud, Tirmiz, Nes, bnu Mce)
tikf, kitap, sünnet ve icma ile sabit olup nafile bir ibadettir. Ramazann son on gününde ise müekked sünnettir. Sadece nezredilmek suretiyle vcib olur. tikf senenin her aynda olabilir. tikfta oruç art deildir. Ancak oruçlu olmak itikfn adabndan olup sünnettir. Haneflere göre vcib olan itikf için oruç arttr ve be vakit namazn klnd yerlerde olmaldr. afiilere göre bütün mescidlerde itikfa girmek caiz kabul edilmitir.
Kadir Gecesini aramak için Ramazann son on günü de itikfa girmek müekked sünnettir. tikfa girmek için cami veya mescid arttr. artlar yerinde olsa kadnlar da itikfa girebilirler. çinde cemaatle namaz klnan camide kadnlarn itikfa girmeleri mekruhtur. tikfn az ve çou için belli bir müddet yoktur. Nezredilen itikf yerine getirmek gerekir. Zaruri ihtiyaç olmadan camiden çkmamak gerekir. tikfta olan kiiyi ziyaret caizdir. tikfta olann mubah eylerle meguliyeti caizdir. Ziyaretçilerle konumas, onlarla kalkmas, onlar uurlamas gibi.
Ramazan aynda sevaplar gibi günahlar da katlanr m?
Bir kimse Ramazan ay gibi eytanlarn zincire vurulduu, insanlarn daha fazla Allah-u Tealaya yakn olduu zamanlarda haram bir davranta bulunursa bunun günah dier aylara göre daha fazla olur. Mübarek meknlarda, gün ve gecelerde yaplan hasenelerin fazlasyla ecirlendirileceiyle ilgili üphe yoktur. Ayn durum yaplan günahlar için de geçerlidir. Bir kimse Ramazan ay gibi eytanlarn zincire vurulduu, insanlarn daha fazla yüce yaratcya yakn olduu zamanlarda haram bir davranta bulunursa, bunun günah dier aylara göre daha fazla olur. Ayn ekilde normal yerlerde ilenen günah ile Mekke ve Medine gibi mübarek ehirlerde ilenen günahn seviyesi bir deildir.