Diyarbakrda PKKllarn saldrlaryla tahrip ettii tarihi Sur ilçesini devlet yeniden ayaa kaldryor.
Surda 28 Kasm 2015te Diyarbakr Baro Bakan Tahir Elçinin hayatn kaybettii, polis memurlar Ahmet çiftaslan ve Adem Erdurun ehit edildii saldrnn ardndan terör örgütü PKKya yönelik balatlan Bayrak-12 Sur Müterek Özel Birlik Operasyonu 103üncü gününde 9 Mart 2016da baaryla tamamland.
Güvenlik güçlerinin etkin mücadelesi sonucu 300 teröristin etkisiz hale getirildii, çok sayda uzun namlulu ve ar silah ile roketatar, roketatar mermisi, el yapm patlayc, el bombas ve mühimmatn ele geçirildii operasyonda 206 çukur kapatld, 365 el yapm bomba düzenei imha edildi.
Tarihi surlar ve Hevsel Bahçeleri ile UNESCO Dünya Kültür Miras Listesinde yer alan, farkl medeniyetler ve dönemlere ait cami, kilise, kale, han, ev, çar ve köprü olmak üzere 612 kültür varl bulunan Surda operasyonlarla sktrlan PKKl teröristler, tarihi dokuya da zarar verdi.
PKKl teröristlerin saldrsnda, kentin ilk Osmanl eseri Fatih Paa (Kurunlu) Camisinde çkan yangn nedeniyle büyük çapta hasar olutu. Tarihi Fatih Paa, Arap eyh, Hac Hamit ve Hasrl camileri ile Ermeni, Katolik ve Protestan kiliselerinin çevresinde teröristlerce kazlan çukurlar ve kurulan barikatlara çok sayda patlayc tuzaklanmas sonucu bu eserler büyük oranda zarar gördü.
- Eitim yuvalarn tahrip ettiler
Süleyman Nazif Anaokulu, Yavuz Selim Ortaokulu, Mardinkap lkokulu/Ortaokulunu atee veren teröristler, örencileri de madur etti. lçedeki 7 okulda bini akn örenci, terör saldrlar nedeniyle eitimine ara vermek zorunda kald.
Bu örencilerin bir bölümü, terör saldrlar nedeniyle aileleriyle yerletikleri farkl il ve ilçelerdeki okullarda misafir olarak eitimlerini sürdürdü.
- Aileler evlerini zorla terk etti
Terör saldrlarndan duyduklar endieyle 6 mahallede yaklak 4 bin 500 aile evlerini terk etmek zorunda kald.
Madur binlerce aileye Babakanlktan gönderilen ödenein yan sra Diyarbakr Valilii Sosyal Yardmlama ve Dayanma Vakf tarafndan da yardm yapld.
Kalacak yeri olmayan aileler ise Valilik tarafndan kentteki otellerde misafir edildi.
Toplam 4 bin 665 aileye 1 milyon 857 bin 364 lira devlet yardm yaplrken, Sur ve Yeniehir sosyal yardmlama ve dayanma vakflarnca bin 205 koli gda yardm ve 6 bin 50 ekmek datm gerçekletirildi.
- Terör maduru esnaf iportac oldu
Kentte alveriin merkezi olarak nitelendirilen Surda terör saldrlar nedeniyle esnaf i yerlerini açamad.
Baz esnaf dükkanlarndan alabildikleri ürünleri baka bölgelerde kaldrmlarda açtklar tezgahlarda satmaya çalt. Bazlar ise i yerinden alabildii ürünleri satabilmek için kentin farkl ilçelerinde dükkan kiralad.
yerlerini açamayan 582 kirac için o dönem kira art yapmayan Vakflar Genel Müdürlüü, Kasm 2015 ile Nisan 2016 tarihlerindeki kira borçlarn da affetti.
Babakanlkça Valilie gönderilen ödenek ile 31 Aralk 2015te 603 esnafa 1 milyon 753 bin 500 lira yardm saland.
- Operasyon sonras ilçede hummal çalma balad
Saldrlar sonucu adeta viraneye dönen tarihi Sur ilçesi, çevre ve ehircilik Bakanl bata olmak üzere ilgili kurumlarn çalmalaryla ihya ediliyor.
Terör örgütü PKKya yönelik Bayrak-12 Sur Müterek Özel Birlik Operasyonunun tamamland 9 Mart 2016dan bu yana terörün neden olduu tahribat ve vatandan maduriyetinin giderilmesi için 2 milyar lira kaynakla 2 yl boyunca çok sayda proje hayata geçirildi.
Tarih boyunca 33 medeniyete ev sahiplii yapan ancak teröristlerin çukur kazp, bombal saldrlar düzenlemesi sonucu büyük hasar gören ilçenin yeniden cazibe merkezi haline getirilmesi için çevre ve ehircilik Bakanl, Vakflar Genel Müdürlüü ve Valilikçe hazrlanan projeler birbiri ardna uygulanyor.
- Hazreti Süleyman Camisinin çevresindeki alan düzenlendi
Hazreti Süleyman Camisinin çevresini kapsayan 115 dönümlük alan, gecekondulardan temizlendi. çevre ve ehircilik Bakanlnca, Surun yeniden ihya edilmesi amacyla tarihi Hazreti Süleyman Camisinin çevresinde yürütülen çalmayla öncesinde çirkin yaplar ve gecekondularla dolu, ykk harabe, içine girilemez 115 dönümlük alan, rekreasyon çalmas sonrasnda halkn hizmetine açld.
lçede, 27 ehit sahabenin de metfun olduu Hazreti Süleyman Camisinin çevresindeki alanda gerçekletirilen rekreasyon çalmas, vatandalarn büyük beenisini kazanyor.
- Evleri zarar gören vatandalara TOKden ev
Evleri zarar gören vatandalar için çölgüzeli ve Üçkuyu mevkisinde TOK tarafndan ina edilen 5 bin 637 konut yapld.
çevre ve ehircilik Bakanlnca ilçede terör olaylarnda zarar gören alanda, 44 geleneksel Diyarbakr evinin yapm sürüyor. 13 bin metrekarelik alanda planlanan konutlar, Surdaki tarihi eserlerin aslna uygun ina ediliyor.
Koruma Amaçl mar Plan kapsamnda Suriçindeki yaplar, tarihi surlardan yüksek olmayacak. Maksimum yükseklikler, konutta 2, ticaret alanlarnda ise 3 kat olarak planlanyor. Uygulamalar bu kapsamda yürütülüyor, yüksek katl ve dokuya uymayan kamu binalar dahil tüm binalar da yklyor.
- Tarihi yaplar restore ediliyor
Adeta açk hava müzesi olan ilçede PKK mensuplarnn çukur kazmas, barikat kurmas, cadde ve sokaklara el yapm patlayclar döemesi sonucu zarar gören birçok tarihi yapnn eski haline kavuturulmas ve gelecek nesillere aktarlmas amacyla Vakflar Genel Müdürlüünce youn çalmalar yürütülüyor.
Vakflar Genel Müdürlüünce saldrlarda tahrip olan, aralarnda 2 kilisenin de bulunduu 11 tarihi eser restore ediliyor. Saldrlarda zarar gören Ulu Cami, Fatih Paa Camisi (Kurunlu Cami), Fatih Paa Camisinin afiler bölümü, eyh Muttahhar Camisi, Dört Ayakl Minare, Ermeni Katolik Kilisesi, Protestan Kilisesi, Arap eyh Camisi, Kad Camisi, Hasrl Mescidi ve Nasuh Paa Camisi, çalmalarn ardndan özgün haline dönecek. Surdaki restorasyonlar için 40 milyon lira kullanlyor.
Kalknma Bakanl Cazibe Merkezlerini Destekleme Program kapsamnda yürütülen projeler çerçevesinde, Paa ve çardakl hamamlar ile ehzadeler Konann restore çalmalarna da baland. Bu 3 eserin restorasyonu 3 milyon lira ödenekle tamamlanacak.
- Dicle Vadisi Projesi
çevre ve ehircilik Bakanlnca hazrlanan Dicle Vadisi Rekreasyon Alan Projesi ile Diyarbakrda doa ile tarih bütünlüü salanarak yeni bir ehir silueti kazandrlacak. çalmalarna balanlan projeyle Diyarbakrn Dicle Vadisi, rekreasyon alan olarak düzenlenecek. Bu kapsamda vadiye yeil alan, park, bahçe, dinlenme ve yürüme alanlar kazandrlacak.
Dicle Vadisini içeren 10 bin 955 dönümlük alanda rezerv yap alan ilan edilen ksm, hiçbir ekilde konut yaplamasna açlmayacak. Vadi ve adeta kentin besin kayna olan 8 bin yllk geçmie sahip Hevsel Bahçeleri, master planda da olduu ekliyle korunacak.
Vadinin ekolojik özellikleri de dikkate alnarak yeni bir yaam alan kazandrlacak. Dicle Vadisi, yeillikler, bisiklet yollar, göletler, meydanlar, sosyal donatlar, açk spor ve rekreasyon bölgeleri ile kentin en önemli yaam alan olacak.
Projenin ilk etabna Dicle Nehri üzerindeki On Gözlü Köprü ve çevresindeki çalmalarla baland.
- Surun caddeleri göz kamatryor
çevre ve ehircilik Bakanlnca ihalesi ve sözlemesi yaplan, Suriçinin en ilek caddesi Gazi ve yanndaki tarihi Yank çarnn Sokak Salklatrma Projesi kapsamnda yenileme çalmalar tamamland.
Projeyle 494 i yeri yeniden düzenlendi. lçenin önemli turizm ve ticaret aks olan caddelerde yenileme çalmalarnn tamamlanmasndan sonra mekanlar önemli bir çekim merkezi ve cazibe alan haline geldi.
Daha sonra Melik Ahmet Caddesinde proje hayata geçirildi. Melik Ahmet Caddesinin prestijli bir konuma gelmesi için çalmalar sürüyor. Caddede araç yolunun yeniden düzenlenmesi, kaldrmlarn geniletilmesi, aaçlandrma, elektrik hatlarnn yer altna alnmas, kanalizasyon ve aydnlatma çalmalar devam ediyor. Geçmii yaklak 70 yla dayanan asbestli içme suyu borular deitiriliyor. Bu sayede cadde tarihi dokuya uygun bir görünüme kavuturuluyor.
Sur esnaf, i yerlerinin yeni görünüme kavumasnn mutluluunu yayor.
- Esnaf ve vatanda memnun
Sur esnafndan Ömer Demir, uzun yllar ilçede esnaf olarak geçimini saladn, olaylar sonucu i yapamadklarn söyledi.
Esnafn perian olduunu dile getiren Demir, Yaplan çalmayla caddeler güzel oldu ancak insanlarn da gelmesini istiyoruz. nallah, Sur daha çok canlanr. dedi.
letmeci Mehmet Biçer, 2 yl önce olaylarn balamasyla büyük bir çöküntü içerisine girdiklerini ve o dönemde birçok mekann kapandn anmsatt.
Kendi mekanlarn da kapatmak zorunda kaldklarn belirten Biçer, Surun yeniden canlanmas için restorasyon çalmalar yaplyor ayrca belediyenin de çalmas var. çalmalarn ardndan vatandalar tarihi ilçeye youn ilgi gösteriyor. Her gün müteri potansiyelimiz artyor. Daha güzel olacana inanyoruz. diye konutu.
Vatandalardan Zehra Kaynak ise Surda yaadn ve ilçeyi çok sevdiini ifade etti. çalmalardan sonra ilçenin çok güzel olduunu vurgulayan Kaynak, çok güzel ve muhteem, anlatmaya gerek yok. Gezdiiniz zaman görebiliyorsunuz. lçe daha da güzelleiyor. Düzenleme çalmalar da gayet iyi gidiyor. deerlendirmesinde bulundu.
Mehmet Tuncel ise operasyonun ardndan ilçeye huzur geldiini, her yerin güzelletiini, daha da güzelleeceine inandklarn anlatt.
Yatrmla ilçenin olumlu yönde ilerlediine iaret eden Tuncel, Batda yaayanlar buray görmeyenler ön yarg ile yaklayor. Sonra buralar gördükten sonra düünceleri deiiyor. 2 yl önce olaylar vard ama imdi huzur var. imdiki durumdan çok memnunuz. eklinde konutu.
Filiz Tazan, bedensel engelli sporcu olduunu, sporla uratn kaydederek, çocukluunun ilçede geçtiini, yaplan çalmalarla Surun çok güzel olduunu dile getirdi.
Tazan, konumasn öyle sürdürdü:
O dönemde yaananlar ve insanlarn madur olmas bizi çok üzdü. imdi ise çok iyi. Geziyoruz, camiyi ziyaret ediyoruz, dua ediyor, farkl insanlar görüyoruz. Rahatz, kimse kimseyi rahatsz etmiyor. 2 yl önce çok skntlyd. çok kötüydü. Dar çkamyorduk. Korkunçtu ama u an gerçekten çok güzel oldu. nallah böyle devam eder. Memnunuz.