Dünyann en eski yerleim yerlerinden anlurfada, Hazreti Musann yaad yer olarak rivayet edilen ve bir süre önce 5 bin yllk oyuncak at arabas bulunan Somatar Antik Kenti, sahip olduu tarihi yaplarla ziyaretçileri tarih yolculuuna çkaryor.
Kente 80 kilometre mesafedeki Eyyübiye ilçesine bal Yamurlu Mahallesinde yer alan antik kent, firavundan kaçan Hazreti Musann yaad yer olarak kabul ediliyor.
Köy içerisindeki kuyulardan birinin Musa Peygamberin mucizevi asas tarafndan açldna inanlrken, halk arasnda uayip Peygamberin de bu bölgede Hazreti Musa ile bulutuu anlatlyor.
Köyün ortasnda yer alan Kalkolitik döneme kadar tarihlenen höyük, Somatarn milattan önceki dönemlerde kurulduunu ve tepedeki duvar ile burç kalntlar, höyüün uzun yllar kale olarak kullanldn ortaya koyuyor.
çok saydaki kaya mezar ile kesme talardan yaplarn göze çarpt oldukça geni bir alana yaylan antik kentin, surlarnn yer yer izleri görülüyor.
Somatar Antik Kentindeki birçok maara ve dehliz ile tarihi yaplar da ziyaretçileri tarih içinde yolculua çkaryor.
Kültür Varlklar ve Müzeler Genel Müdürlüünün izniyle mays aynda anlurfa Müze Müdürlüünün bakanlnda, Harran Üniversitesi Arkeoloji Bölümü Öretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Yusuf Albayrakn bilimsel danmanlnda kaz çalmalarna balanan bölgenin turizme kazandrlmas amaçlanyor.
Bir süre önce söz konusu bölgede tespit edilen kaya mezarda yaplan aratrmalarda bulunan 5 bin yllk oyuncak at arabasyla buna ait tekerlekler ve çngraklar ile adndan söz ettiren Somatarda, stilize insan yüzünün yer ald kaya mezar yaps tespit edildi.
- 8 tünel tespit edildi
Yrd. Doç. Dr. Yusuf Albayrak, AA muhabirine yapt açklamada, bir süredir Somatarda arkeologlar ve örencilerle temizlik ile kaz çalmalar yaptklarn hatrlatt.
Burada Tunç çana ait çok sayda mezar tespit ettiklerini vurgulayan Albayrak, öyle devam etti:
O dönem insanlar mezarn içine girip ölülerini ziyaret ediyor ve hediyeler brakyorlar, daha sonra kapan kapatp çkyorlar, Romallar buraya geldiklerinde hazr mezarlar bulmular ve kendi mimarilerine göre düzenleyip kullanmlar. Hatta Romallarn katliamndan kaçan Hristiyanlarn buraya gelip yeraltnda bir ehir ina ettiklerini düünüyoruz. çünkü Somatarda 8 tünel tespit ettik. Bu tünellerin muhtemelen yeralt ehrine ulam saladn düünüyoruz. Bunu da inallah gelecek dönemde ortaya koyacaz. Nekropol alannda 5 bin yl geriye geldik ama bizim için höyük çok önemli. Orada yaptmz aratrmalarda önemli bulgular elde ettik. Yapacamz kaz çalmalarnn bizi günümüzden yaklak 10 bin yl geriye götürebileceine inanyoruz.
Önceden burada tespit edilen kaya mezarlarn sadece Roma döneminde kullanldnn sanldn, ancak yaptklar çalmalarda burann Roma döneminden önce de kullanldn belirlediklerini anlatan Albayrak, Kaz çalmalar neticesinde, benzerleri Suriyedeki antik yerleim yerlerinde tespit edilen kayaya oyulmu Erken Tunç çana tarihlendirilen mezarlara braklan buluntularn, Somatardaki mezarlar içerisinden de çkmas bu kaya mezarlarn Erken Tunç çanda da kullanlm olduunu göstermektedir. dedi.
Yusuf Albayrak, 52 mezarn kazsnn tamamlandn ve buralarda önemli bulgular elde ettiklerini ifade ederek, u deerlendirmede bulundu:
Mezarlarn içinden ele geçen önemli buluntular arasnda Sümer uygarlnn sava arabas modelini veren pimi topraktan yaplm oyuncak araba, çocuklarn oynad oyuncak olarak bilinen pimi topraktan ku betimli çngrak, yine çocuk oyuncaklarndan biri olan arabay çeken pimi topraktan at figürünü, tekerlekleriyle birlikte bulduk. Ayrca bu sezonun en önemli bulgusu ise duvarnda gözü, kalar, burnu ve azyla insan yüzünün stilize edildii kaya mezar yaps oldu.
- Ölü gömülmeden önce sunum ve ayinler yaplm
Bundan sonra çalmalarn pek çok önemli soruya cevap vereceini düündüklerini aktaran Albayrak, unlar söyledi:
Ele geçen çanak çömlek buluntularndan yola çkarak Erken Tunç çana ait olduu düünülen ve yayla kültürüne ait olduu izlenimini veren bu mezar yapsnn bölgede daha önce benzerinin olmamas Somatarn bölge tarihi açsndan büyük önem tadn göstermektedir. Bir grup mezar içerisinde ortaya çkarlan tatan yaplm yükseltiler olan sunaklar ise ölü gömülmeden önce sunum ve ayinlerin yapld yönünde deerlendirilmektedir. Nitekim insan iskeletiyle birlikte belirli bölgelerden çkan hayvan kemik parçalar da bunu destekler niteliktedir. Bölge arkeolojisi ve tarihi açsndan oldukça önemli verilerin ortaya çkarld Somatarda yürütülecek olan kazlar sayesinde pek çok önemli soruya cevap verilecei düünülmektedir.
Mahallenin 48 yllk muhtar mam Aslan (83), Somatarn tarihi anlamda önemli bir yere sahip olduunu ve Hazreti Musadan dolay kutsal kabul edildiini ifade etti.
Kuran- Kerimde ad geçen Ad Kavminin de burada yaadna rivayet edildiini dile getiren Aslan, öyle konutu:
Burada 105 kuyu var, en büyük kuyu Hazreti Musann kuyusu. Bölgedeki insanlar birkaç yl önceye kadar buradan su alyordu, maaralarda resimler var. Kutsal tepe dediimiz yerde de kalntlar var. Bölgenin ismi aslnda kraln Sumatra isimli karsndan geliyor. Burada çok sayda heykel vard, hayvan ve insan resimleri vard ama insanlar tahrip ediyordu. Muhtar olduktan sonra müzeye gidip bunu bildirdik ve oraya naklettik. Bu yl balayan kazlarn turizme katk salamasn bekliyoruz. Ziyaretçiler Hazreti Musann kuyusu, maara ve tapnaa ilgi gösteriyor. Biz de kendi imkanlarmzla ziyaretçilere yardmc olmaya çalyoruz, çocuklarmz onlara rehberlik ediyor. Somatar aslnda Harrandan bile çok daha kymetli bir yer ama tantlmad için geri planda kalyor.