UNESCO Dünya Miras Listesindeki Diyarbakr Surlarna yapsal izleme Diyarbakr Kalesi ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzaj için oluturulan Bilim Komisyonu ile yaplan toplantlarda alnan kararlar sonucunda, kentin simgesi olan yaklak 5 bin 800 metre uzunluunda, 12-14 metre yüksekliinde, 4 metre geniliinde üzerindeki yaztlar, burçlar ve bezemeleriyle görkemli bir açk hava müzesi konumunda olan Diyarbakr Surlarnn restorasyonu için Diyarbakr Rölöve ve Antlar Müdürlüü çalma balatt.
Proje çalmasnda surlarn ana kaps niteliindeki Urfakap Burcunda yaplan incelemede, yapnn kubbe ve tonozlarnda yark ve çatlak olduu belirlendi. Bunun üzerine toplanan Bilim Komisyonu yark ve çatlan nedeni, devam edip etmediinin tespiti için burca yapsal izleme sistemi kurulmasna karar verdi. Bunun üzerine Urfakap Burcuna çatlak ölçer cihaz yerletirildi.
- Burca 6 ölçüm aleti yerletirildi
Diyarbakr Rölöve ve Antlar Müdürü Cemil Koç, AA muhabirine, 82 burçtan oluan 5 bin 800 metre uzunluundaki surun tarih boyunca 33 medeniyete ev sahiplii yaptn anmsatt.
Koruma amaçl olarak yaplan surlarn zaman içerisinde büyütülerek 5 bin 800 metre uzunlua ulatn belirten Koç, Diyarbakr Surlarnn, çin Seddinden sonra dünyadaki en uzun sur olma özellii tadn kaydetti.
Tarihi yapnn tad sanatsal deerlerini ihtiamyla korumas dolaysyla 2015 ylnda UNESCO Dünya Miras Listesine dahil edildiini vurgulayan Koç, tarihi yapy koruma sürecinin bilimsel olarak devam ettirildiini aktard.
Koç, bu kapsamda oluturulan Bilim Komisyonunun surlarn restorasyonu için proje çalmasna baladn iaret ederek, surlarn ana kaps niteliindeki Urfakap Burcunda yaplan incelemede kubbe ve tonozlarnda yark ve çatlak olduu, düeyde çatlan devam ettiinin tespit edildiini bildirdi.
- Ölçümle yapnn restore yöntemi belirlenecek
Burçlara yaplacak her müdahalenin çok hassasiyet içerdiini, bunlarn bilim nda uzmanlarca yaplmasnn büyük önem tadn vurgulayan Koç, öyle konutu:
Yaplan incelemede burcun kubbe ve tonozlarnda açklk ve yrtlma olduu görüldü. Bilim komisyonumuzun yark ve çatlak kaynaklarnn tespiti, devam edip etmediini belirlemek için yapsal izleme sistemi kurulmasna karar verildi. Yapdaki oturmann devam edip etmediinin belirlenmesi için burca 1 Austos itibariyle 6 adet Deplasman (çatlak) ölçer) cihaz yerletirildi. Cihaz, milimetre hassasiyetinde ölçüm yapyor. Gelecek veriler dorultusunda tarihi yapnn hangi yöntemle restore edilecei belirlenecek.
Yapsal izlemenin bir yl süreceini iaret eden Koç, Burç bat cepheye doru oturuyor. Yark düeyde 10-13 santimetreye, yukarda ise 15-20 santimetreye ulayor. 2,5 ayda elde edilen rapor ulat. Sevindirici sonuçlar var. 001 milimetre hassasiyetinde ölçüm yapyor. çatlaklarn durma aamasna geldii gibi görülüyor. Mevsimsel etki dolaysyla açklk miktar deiebiliyor. Ölçüm sonucunda yapnn durumu net olarak tespit edilecek. dedi.
Koç, Irak-ran snrnda 12 Kasmda yaanan 7,3lük depremin Diyarbakrda da hissedildiini anmsatarak, Ölçüm yapld dönemde deprem olutuu için burç üzerinde etkisi olup olmadn tespit edebildik. Burcun bu depremde tahribata uramad belirlendi. ifadelerini kulland.
- Diyarbakr Surlar
lk yapl tarihi bilinmemekle birlikte bugün çkale içerisinde yer alan bölge surun kale ilevli ilk yapnn M.Ö.3000 yllarnda bölgeye egemen olan Hurriler tarafndan ina edildii kabul ediliyor. Günümüzdeki durumuna temel olan eklini M.S. 349 ylnda Roma mparatoru Constantinus tarafndan geniletilmesi ve baz ksmlarnn onarlmasyla ald.
Diyarbakr Surlar, 7. yüzyl ikinci yarsndan itibaren kente egemen olan Emeviler, Abbasiler, eyhoullar, Hamdaniler, Büveyhoullar, Meyyafarkin (Silvan) Mervanoullar, Büyük Selçuklu ve am Selçuklular, naloullar, Nisanoullar, Hasankeyf Artuklular, Msr ve am Eyyubileri, Anadolu Selçuklular, Mardin Artuklular, Akkoyunlular ve son olarak da Osmanllar zamannda, yerleimin ana ögesi olma etkinliini kesintisiz korudu.
Zengin tarihi ve kültürel deerlerini tayan ortak bir kültür miras olarak günümüze kadar gelen surlarda birçok medeniyetlerin izlerini tayan kitabe, süsleme, figür ve kap yer alyor.
Almanyada 4 Temmuz 2015 günü yaplan Birlemi Milletler Eitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) Dünya Miras Komitesi toplantsnda Diyarbakr Surlar ile Hevsel Bahçelerinin Dünya Kültür Miras listesine dahil edilmesi kararlatrlmt.