Diyarbakrn çnar ilçesindeki Zerzevan Kalesinde yürütülen kazlarda Roma dönemine ait bin 700 yllk, dönemin Mithras dinine ait yeralt tapna bulundu.
lçeye 13 kilometre uzaklktaki Demirölçek Mahallesi yaknlarnda bulunan, Roma mparatorluu döneminde askeri yerleim olarak kullanlan Zerzevan Kalesinde Kültür ve Turizm Bakanl, Diyarbakr Müzesi, Valilik, çnar Kaymakaml ve Dicle Üniversitesinin katklaryla 2014 ylnda balatlan kaz çalmalar sürüyor.
60 dönümlük alan üzerinde 12-15 metre yüksekliinde ve bin 200 metre uzunluunda sur kalnts, 21 metre yüksekliinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binas, konutlar, tahl ve silah depolar, yer alt ibadethanesi, snaklar, kaya mezarlar, su kanallar ile 54 su sarnc bulunan kale tarihe k tutuyor.
Yaklak 4 yldr sürdürülen kazlarda daha önce yer alt kilisesi, 400 kiinin yer alaca yer alt sna, konutlar ve gizli geçitler ortaya çkarlrken, son olarak bin 700 yllk, milattan sonra 4. yüzylda Hristiyanln benimsenmesiyle önemini kaybeden dönemin Mithras dinine ait yer alt tapnana ulald.
- Her sene kalede bulunan yeni bir eser tarihe k tutuyor
Kaz çalmalarn yerinde inceleyen çnar Kaymakam smail anl AA muhabirine yapt açklamada, Zerzevan Kalesinden bakldnda Diyarbakr ve Mardini görmenin mümkün olduunu söyledi.
Kalenin tarih boyunca kentin dou yakasnda son doal savunma hatlaryla güçlendirildiini bildiren anl, Diyarbakra geçecek ordularn önce buray fethetmesi gerektiini aktard.
anl, Diyarbakrn tarihi kadar eski olan kalede 4 yldr kaz çalmalarnn yapldna iaret ederek, Bu tarihi eseri gün yüzüne çkarmay hedefliyoruz. Her sene kalede bulunan yeni bir eser tarihe k tutuyor. Bölge turizmi ve ekonomisine uzun vadede deer katacak çok önemli bir kazya ev sahiplii yapyoruz. dedi.
Kaz çalmalarnn hem tarihe k tuttuunu hem de kente ciddi manada deer kattn anlatan anl, hafta sonlar kaleyi çok sayda ziyaretçinin gezme frsat bulduunu aktard.
Bölgede teröre yönelik operasyonlarn sürdüünü, bu süreçte de kaz çalmalarn devam ettirdiklerine dikkati çeken anl, Kaz çalmalarn terörün gölgelemesine müsaade etmedik. ifadesini kulland.
anl, güvenlik güçlerinin desteiyle kaz çalmalarnn yllarca sürdüünü dile getirerek, öyle konutu:
Bölgedeki terör operasyonlarnn nihayete erip, insanlarn kendilerini huzur içerisinde görmesinin etkilerini burada görüyoruz. Terör geriledikçe, teröre kar baarmz pekitikçe bölge ekonomisini turizm eliyle güçlendirme imkan bulacaz. Bölgemizi ve ülkemizi, terörden kurtaracaz. Terör yaam alan bulmadkça, insanlar istihdam, huzur bularak güven içerisinde seyahat etme imkan yakalamakta.
- Kalenin bölge turizmine önemli etkileri olacaktr
Kaz bakan Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümü Öretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Aytaç Cokun, bu yl ki kazlarda günümüzden bin 700 yl önce yer altnda ina edilen Mithras tapnan bulduklarn söyledi.
Bunun, Romann dou snrndaki tek Mithras tapna olduunu düündüklerini ifade eden Cokun, bu yönüyle tapnan çok önemli olduunu vurgulad.
Cokun, Mithrasn Romal askerler üzerinde yaygn bir gizem dini olduuna iaret ederek, öyle devam etti:
Bu dini yaayanlar darya kapal bir topluluktan oluuyor. çünkü ayinleri tamamen gizli ve darya hiçbir ekilde bu ayinler açklanmyor. Mithras hem güne tanrs hem de anlamay temsil ediyor. Genelde tapnaklar yerin altna ina ediliyor. Bulunan tapnan dou ksmnda üç ni görüyoruz. Nilerin birinde çok düzgün bir ekilde yaplm su çana yer alyor. Yer ksmnda ise bir havuz yaplm. Mithras ayinlerinde suyun çok etkin kullanldn ve yaklak 40 kiinin buradaki ayinlere katldn biliyoruz.
Hristiyanln gelmesiyle birlikte Mithras dininin etkisini kaybettiini anlatan Cokun, bu dinin en yaygn olduu dönemin, ulatklar tapnan inas dönemi olduunu dile getirdi.
Cokun, tapnan geniliinin 35 metrekare, yüksekliinin 2,5 metre olduunu belirterek, tapnaklarn yerin altnda ina edilmesi bakmndan genellikle çok büyük yaplar olmadn kaydetti.
Kaledeki kazlar, bölgenin Roma dönemindeki tarihinin aydnlatlmas açsndan oldukça önemli. Kalenin hem bölge tarihine hem de turizmine önemli etkileri olacaktr. diyen Cokun, kilit noktada bulunduu için yaplarda fazla bozulma olmadn, kalede hem yerin altnda hem de üstünde bir ehir bulunduunu aktard.
l Kültür ve Turizm Müdürü Cemil Alp ise bu kazlar sonucu bulunan eserler sayesinde geçmie dair verilerin elde edildiini ifade ederek, bölgede bu eserlerin ortaya çkarlmasyla turizm patlamas yaanacan düündüklerini belirtti.
- Zerzevan Kalesi
Askeri yerleim antik yol güzergahnda, 124 metre yükseklikteki kayalk bir tepenin üzerine kurulan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasnda stratejik bir noktada yer alyor. Yerleim konumu itibariyle bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geni bir alan kontrol altnda tutan, stratejik bir Roma snr garnizonu olan kale ayn zamanda Roma-Sasani arasndaki büyük mücadelelere de sahne oldu.
Romadaki ismi Samachi olan yerleimin ilk ina edildii dönem kesin olmamakla birlikte devam eden kazlar ile kesin sonuçlara ulalacak. Yerleimin surlar ve yaplar Anastasios I (M.S. 491-518) ve Justinianos I (M.S. 527-565) dönemlerinde onarlarak, bazlar ise yeniden ina edilerek mevcut haline getirildi.