Uluslararas Antlar ve Sitler Konseyince (ICOMOS) hazrlanan ICORP On The Road Projesi kapsamnda kültür miras alanlar, yaplar ve somut olmayan deerlerin bulunduklar çevrenin sürdürülebilir kalknmasna saladklar katknn geni çevrelere ulatrlmas amacyla hazrlanacak belgesel serisi için seçilen tarihi mekanlardan biri de Diyarbakrn çnar ilçesinde, 4 yldr kaz çalmalaryla tarihe k tutan Zerzevan Kalesi oldu.
lçeye 13 kilometre uzaklktaki Demirölçek Mahallesi yaknlarnda, Roma mparatorluu döneminde askeri yerleim olarak kullanlan Zerzevan Kalesinde Kültür ve Turizm Bakanl, Diyarbakr Müzesi, Valilik, Büyükehir Belediyesi, çnar Kaymakaml, Türkiye Seyahat Acentalar Birlii (TÜRSAB) ve Dicle Üniversitesinin katklaryla 2014 ylnda balatlan kaz çalmalar sürüyor.
60 dönümlük alan üzerinde 12-15 metre yüksekliinde ve bin 200 metre uzunluunda sur kalnts, 21 metre yüksekliinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, yönetim binas, konutlar, tahl ve silah depolar, yeralt ibadethanesi, snaklar, kaya mezarlar, su kanallar ile 54 su sarnc bulunan kale, üstü kadar alt ile de tarihe k tutuyor.
- Belgesel için seçildi
Uluslararas Antlar ve Sitler Konseyince (ICOMOS) hazrlanan ICORP On The Road Projesi kapsamnda kültür miras alanlar, yaplar ve somut olmayan deerlerin bulunduklar çevrenin sürdürülebilir kalknmasna saladklar katknn geni çevrelere ulatrlmas amacyla hazrlanacak belgesel serisi için seçilen tarihi mekanlardan biri de Zerzevan Kalesi oldu.
ICOMOS Uluslararas Yönetim Kurulu üyesi ve ICORP Genel Sekreteri Prof. Dr. Zeynep Gül Ünal tarafndan yönetilen, Rohit Jigyasu, Chris Marrion, Mehmet Ünal, Zeynep Ece Atabay, Tuçe Darendeli, Eda Ate ve Ali Kemal Ceylandan oluan ekip tarafndan Zerzevan Kalesinde belgesel çekimi yapld.
Prof. Dr. Ünal, AA muhabirine yapt açklamada, Uluslararas Antlar Sitler Konseyinin Risklere Hazrlk Bilimsel Komitesi tarafndan gerçekletirilen projenin Nepalden balatldn bildirdi.
Ünal, amaçlarnn çeitli nedenlerle ykma uram ancak itici güçle baar hikayesi çkm bölgelerde, bu hikayeleri kahramanlarnn azndan sunmak olduunu vurgulayarak, 2015te Nepalde Gorkha depreminde Katmandu vadisi çok büyük hasar almt. 3 ylda halkn da desteiyle bölgede yaplan çalmalarn hikayesini çektik. Proje kapsamnda ikinci duramz Zerzavan Kalesi oldu. Kale yüzyllar öncesinde ykma uram, 4 yl önce kaz srasnda gün na çkarlarak bölgenin kalknmasna önemli bir katk salamtr. diye konutu.
Kalede yaplan çalmalarla arkeolojik alann yeniden nefes aldn, bilim dünyasna ve bölgeye katk sunduunu aktaran Ünal, bu açdan kalenin önemine iaret etti.
Ünal, Mithras tapnann kalede yer almas dünyann büyük ilgisini çekiyor. Bilim dünyas açsndan son bulunan tapnak olduu için de büyük önem tayor. Bu hikayeyi de yol hikayesine katmak istedik. Bu proje birçok ülkeden geçecek. Ülkelerden önemli hikayeler çkartk ve Zerzevan Kalesi de bu hikayelerden biri. dedi.
- Kalede 2 gün çekim
Ünal, haziran aynn sonlarna doru belgeselin ilk iki bölümünü yayna sunmay planladklarn belirterek, ICOMOSun sitesi üzerinden ilk yaynlar yapacaklarn aktard.
Daha sonra geni kitlelere ulaacaklar platformlar seçeceklerini, bu tür ilham verici hikayeleri çok daha geni kitlelere ulatrmay amaçladklarn anlatan Ünal, Belgesel ngilizce olacak. çekim yapacamz 12 ülkenin yerel dilini de kullanacaz. Proje kapsamnda yakn zamanda Hindistan, Mali ve Afganistana da çekim yapmaya gideceiz. ifadelerini kulland.
- Zerzevan Kalesi muazzam ilgi görüyor
Dicle Üniversitesi (DÜ) Arkeoloji Bölümünde Dr. Ör. Üyesi ve kaz bakan Aytaç Cokun da, 2014te kaz çalmalarna baladklarnda kule ve kilisenin olduunu, dier yaplarn ise toprak altnda bulunduunu belirtti.
Kazlarda birçok yeni yapy ortaya çkardklarn aktaran Cokun, Roma dönemine ait Mithras tapnana ulatklarna deindi.
Cokun, kazlara balamadan önce kalenin daha önce bilinmediini vurgulayarak, öyle konutu:
Zerzevan Kalesi yurt içinden olduu kadar yurt dndan da muazzam bir ilgi görüyor. ICOMOS arkeolojik alanlar ve dünyaya mal olmu yaplarn hikayelerinden kesitler alacaklar. 12 ülkede yaplan çekimler arasndan Türkiyede rota olarak Zerzevan Kalesi belirlendi. Bu, uluslararas alanda Zerzevan Kalesinin hikayesinin kayt altna alnd proje. Proje, Diyarbakr ve Türkiyenin tantm açsndan çok önemli. Bu projenin parças olduumuz için çok mutluyuz.
- Zerzevan Kalesi
Askeri yerleim antik yol güzergahnda, 124 metre yükseklikteki kayalk bir tepede bulunan Zerzevan Kalesi, Amida ile Dara arasnda stratejik bir noktada yer alyor. Yerleim konumu itibariyle bütün vadiye hakim, antik ticaret yolu üzerinde, geni bir alan kontrol altnda tutan, stratejik bir Roma snr garnizonu olan kale ayn zamanda Roma-Sasani arasndaki büyük mücadelelere de sahne oldu.
Romadaki ismi Samachi olan yerleimin ilk ina edildii dönem hakknda devam eden kazlar ile kesin bilgilere ulalacak. Yerleimin surlar ve yaplar Anastasios I (M.S. 491-518) ve Justinianos I (M.S. 527-565) dönemlerinde onarlarak, bazlar ise yeniden ina edilerek mevcut haline getirildi.