Yıl 2011.. Ortadoğuda organizeli estirilen Arap Baharı, Suriyeyi de içine aldı.. Ama bahar, felaket, tufan, fırtına ve yıkım, oldu!.. Özgürlük talebiyle başlayan halk hareketi, Baas Rejimi tarafından şiddetle bastırıldı.. 13 yıl süreyle iç çatışma ülkeyi kan gölüne çevirdi.. Veklet savaşlarıyla, üreyen örgütler!.. Beri yanda sözde barışçıl koalisyon ülkelerinin, sömürge anlayışlarını sürdürmesi.. Virane olan bir ülke oldu Suriye..

***

27 Kasımda, Rejim karşıtı sivil hareket, birlik ve dirlik içerisinde bir kez daha baş kaldırdı!.. Ve o baş kaldırı, 10 gün içerisinde sonuç verdi!.. 61 yıllık Arap Sosyalist Baas Partisi ve rejimin son varisi olan Beşşar Esedin kanlı iktidarını, çökertti!.. Suriyenin özgürlüğü için yola çıkan gruplar, önce Halep, ardından İdlib derken, Hama ve Humus!.. Suriyenin üç büyük kentini 72 saatte aldı, üstünlük kurdu.

***

Hedef Şam!.. Tek bir kurşun sıkılmadan desek yeridir.. Şam, 24 saat içerisinde, alındı.. Esed ise arkasına bakmadan Şamdan kaçtı.. Peki Baas rejiminde neler yaşandı, ve bu son nasıl geldi?.. Tarih sayfalarını çevirirsek, karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor.. Baba Hafız Esed!

***

1946da Suriye Bağımsızlığını ilan etti.. Tıpkı, Orta Doğuda birçok ülke gibi!.. Tek sosyalist Arap ülkesi kurulmasını destekleyen Baas Partisi, 1947de Suriyenin başkenti Şamda kuruldu. Üç yıl sonra,, 1950de Suriyedeki Arap Sosyalist Partisiyle birleşen parti, Arap Sosyalist Baas Partisi olarak siyasi varlığını sürdürmeye başladı

***

Arap Sosyalist Baas Partisi, 1963te darbe yaparak, iktidara geldi!?. Ülkenin yönetiminin ele geçirilmesinden sonra, genç yaşlardan itibaren partide faaliyet gösteren Beşşar Esedin babası Hafız Esed, 1970te parti içi darbeyle iktidara geldi.. Ve, 1971de ülkenin devlet başkanı oldu Hafız Esed. Böylece Suriyede baskıcı, faşizan, despot Baas rejiminin dönemi başladı..

***

Tarih sayfalarında kayıtlıdır.. Hama katliamı.. Hafız Esedin kardeşi Rıfat Esed komutanlığındaki özel kuvvetler, 2 Şubat 1982de ülkenin orta kesimindeki Hama ilindeki Müslüman Kardeşler Teşkilatının rejime karşı başlattığı ayaklanmayı bastırmak için şehri kuşattı. Dönemin rejim güçleri, önce havadan bombardımanda bulundu ardından, top atışlarıyla Hamayı yerle bir etti.. 27 günde, toplu idamlar, kanlı baskınlar yapıldı. 30 bin sivil can verdi, alıkonan en az 17 bin sivilden haber alınamadı.

***

Humustaki Tedmur (Palmira) Hapishanesine götürüldükleri düşünülen ve daha sonra haber alınmayan kişilerin aileleri, yakınlarının katledildiğini söyleyip durdu Ki, SNHRnin raporuna göre El-Asida, Es Sehhane, El-Kilayniyye, Ez Zenbak, El-Hayriyya ve El Başuriyye gibi semtler yoğun şekilde hedef alınırken, kent merkezinin yaklaşık üçte biri yerle bir oldu. Katliamda 88 cami, 3 kilise ve çok sayıda tarihi eser de tahrip edildi.

***

İsviçre Federal Savcılığı, 12 Martta, eski Suriye Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Suriye ordusunun eski subaylarından Rıfat Esed hakkında Federal Ceza Mahkemesine savaş suçları ve insanlığa karşı işlenen suçlarla ilgili suç duyurusunda bulunulduğunu ve savaş suçu ve insanlığa karşı suçlardan yargılanacağını duyurmuştu.

***

Beşar Esed, 11 Eylül 1965te doğdu.. 1988de Şam Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu.. Suriye ordusunda göz doktoru olarak görev yaptı. 1992de Londrada, uzmanlık eğitimi aldı.. Babasının ardından ülkenin başına geçmesi beklenen ağabeyi Basil Esedin 1994te trafik kazası sonucu hayatını kaybetmesiyle Suriyeye döndü. Askeri akademide eğitim aldı, babasının ölümüne kadar ülkenin yönetimine hazırlandı.

***

Hafız Esed 10 Haziran 2000de öldü. Beşşar Esed yönetime geçmesi için, yaşının 40 olması gerekirdi.. Bunun için yasa değişikliğine gidildi.. Yaş zorunluluğu 34e indirildi.. Ve Beşşar Esed, Devlet Başkanlığı referandumunda yüzde 97 oy alarak iktidara geldi. Esed aynı yıl, İngilterede tanıştığı Esma Ahras ile evlendi.

***

Esedin iktidara gelmesinin ardından, Suriyede başlayan, Şam Baharı olarak adlandırılan demokratikleşme, insan hakları ve ifade özgürlüğü alanlarında başlayan açılım dönemi Şubat 2001de sona erdi.

Ülkede demokrasi ve reform talep eden çok sayıda muhalif, Ekim 2005te Şam Deklarasyonunu imzaladı. Ancak rejim, muhaliflerin ekseriyetini gözaltına alıp, cezaevine koydu. Kimi de ülkeyi terk etti.

***

Orta Doğudaki Arap Baharı dalgasının Suriyeye de sıçraması üzerine Derada başlayan gösteriler 16 Mart 2011den itibaren ülke geneline yayıldı. Özgür ve demokratik bir Suriye talep eden halkı ülkenin barış ve istikrarını bozmayı amaçlayan teröristler olarak nitelendiren rejim, şiddet dozajını yükselterek, karşı çıktı. Böylece bir kez daha iç savaş patlak verdi.

***

2011den bu yana yüz binlerce Suriyeli hayatını kaybetti, milyonlarca kişi yerinden, yurdundan, ülkesinden, toprağından oldu.. Esed, Suriye toplumunun taleplerine yanıt vermesi yönündeki çağrılara rağmen muhalefeti kriminalize etmekten ve ihanetle suçlamaktan vazgeçmedi. Hatırlarsak dönemin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan şöyle seslenmişti; Suriye konusunu bir dış mesele olarak, bir dış sorun olarak görmüyoruz. Suriye meselesi bizim bir iç meselemizdir.

***

2013te Şamda yaklaşık 2 bin destekçisine hitap ettiği konuşmada Esed, Suriyeye ihanet etmemiş olanlar diye nitelediği kesimlerle diyaloğa açık olduğunu, batı kuklası ve terörist sözleriyle suçladığı muhaliflerle görüşmeye kapalı olduğunu bir kez daha burada deklare etti. Beşar Esed, Biz efendilerle görüşürüz, kullarla değil

***

Rejimin, iç savaş boyunca çok sayıda insan hakları suçu işleyip, muhalifleri kaybetme, sürgün ve kimyasal silah kullanımı uluslararası insan hakları kuruluşlarının raporlarına yansıdı. Uluslararası insan hakları grupları, Suriyede hükümete ait gözaltı merkezlerinde işkence ve yargısız infazların yaygın olduğunu defalarca not etti.

***

500 bin insanın ölümüne, ülkenin savaş öncesi 23 milyonluk nüfusunun yarısının yerinden edilmesine neden olan iç savaşta milyonlarca Suriyeli sınırı geçerek Ürdün, Türkiye, Irak ve Lübnana sığındı, bir kısmı da farklı şekillerde Avrupaya kaçtı. Macir oldular..

***

Rejim, Batının ağır yaptırımlarına maruz kalmadı değil.. Bölge ülkeleri son dönemde Esed rejimiyle ilişkileri yeniden normalleştirmeye başladı. Arap Birliği geçen yıl Suriyeyi yeniden üyeliğe kabul ederken Suudi Arabistan mayısta 12 yılın ardından Suriyeye ilk büyükelçisini atadı. Lakin, İran ve Rusyanın desteğini alan rejim, normalleşme çağrılarına bu dönemde de yanıt vermedi

***

Özellikle Ankaranın Esed ile görüşmeye açık olduğu yönündeki çağrılar da görmezden gelindi. Esed, Ağustos 2023te Sky News Arabiaya verdiği mülakatta ise Suriyedeki terörizm, Türkiyede üretiliyor. şeklinde suçlamada bulundu. Beşşar Esed ayrıca iki ülke arasındaki ilişkilerin normalleşmesi için Türkiyenin önüne bir dizi ön koşul çıkarmaya devam etti. Öyle ki, PKK/YPGden medet umar hale geldi..

***

İşte, 61 yıl boyunca kendi ülkesine ve milletine enva-i insanlık dışı muamelede bulunan, Baas Rejimi ve Esed ailesinin saltanatı, Heyetı Tahririş Şam denilen HTŞ tarafından sonlandırıldı. HTŞnin Özgürlük Harekatı adı verdikleri operasyonla, muhalif güçleri dirildi.. 10 gün içerisinde Suriyenin ekseriyetini kendi kontrolüne alarak, Suriyeyi kısmen özgürleştirdi.? Bakalım önümüzdeki zaman, bu özgürleşmeyi nasıl bir olgunluğa kavuşturacak, bekleyip göreceğiz.

***

GÜNÜN SÖZÜ

Diktatörlerin ne kadar korkak olduklarını Esed bir kez daha tescil ettirdi!..