Diyarbakır’da halkın sosyalleştiği ve buluştuğu en uygun fiyatlı, hesaplı kahvehaneler ayakta kalmakta zorlanıyor, tek tek kapanıyor. Kentte 2022 yılında bin 200 kahvehane vardı, son 2 yılda 402’si kapandı. Kahveciler ve Çaycılar Odası Başkanı Abdurrahman Kavut, “Kira, fatura ve vergilerle baş edemeyen esnaf kepenk kapatıyor” dedi.
Salonunu kapatmak üzere gün sayan esnaf Kadir Özturhan da içinde bulunduğu durumu, “Ortağım ile birlikte ayakta kalabilmek için kredi çektik. Kredi bitsin hemen devredeceğiz” sözleriyle anlattı.
Yerel kültürün birleştiği, sosyalleştiği, keyifli sohbetlerin yapıldığı, politik görüşlerin yorumlandığı, çeşitli oyunların oynandığı mekânlar olarak bilinen kahvehaneler Diyarbakır’da zor günlerden geçiyor.
Pandemi nedeniyle aylarca kapalı tutulan kahvehaneler, 6 Şubat depreminin etkilerini üzerinden atamadan yeni ekonomik koşulların altında kaldı.Yüksek enflasyonla artan kiraları ve maliyetleri, ısınma ve enerji faturalarını karşılayamayan 402 kahvehane işletmesi kapandı. Diyarbakır’da 2 yıl önce bin 200 olan kıraathane sayısı 2 yılda 798’e düştü.
5 LİRALIK ÇAYLA İŞLETME MASRAFI ÇIKMIYOR
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odalarına bağlı Kahveciler ve Çaycılar Odası Başkanı Abdurrahman Kavut, “Pandemi ve depremden sonra yükselen kira, fatura ve vergilerle baş edemeyen 402 kahvehane işletmecisi kapattı ” dedi ve işletmecilerin yaşadığı sıkıntıları anlattı:
“Enflasyon nedeniyle yükselen kira, elektrik, doğalgaz faturalarıyla beraber; çay ve şekere gelen zamlar ve BAĞ-KUR primi ödemeleri gibi ağır faturalar nedeniyle birçok kahvehane kapandı. Bizde ‘Kahveci adam ne aç kalır ne de zengin olur’ deyimi vardır. Bugün kahveci adam aç kalıp kahvehanesini kapatıyor.
Kiralar son bir yılda yüzde 300-400 zamlandı. Bu yıl da TÜFE oranlarına göre yüzde 53’ten bahsediliyor. Eğer bu oranlar bu yıl işlenirse birçok işletmeci daha kapısına kilit vurmak zorunda kalacak. Bunun yanında; kahvehanelerin su, elektrik, doğalgaz faturaları diğer esnaflara göre daha ağır geliyor. İnsanların bir arada bulunduğu, toplandığı bu tür alanlarda masraflar daha çok oluyor. Kahvehaneci 5 liraya sattığı çay ile bunu ödemeye çalışıyor.”
Kahvehane işletmecilerine destek çağrısında bulunan Oda Başkanı Kavut; “Diyarbakır kahvehaneleri bizim kültürümüzdür, sosyalleştiğimiz alanlardır. Diyarbakır’da tarihten gelen kahvehane kültürümüzü devam ettirmek istiyoruz. Bu kültürün devam edebilmesi için kahvehane esnafına kira, elektrik, su desteği yapılmalı, vergi oranları düşürülmeli ” dedi.
“KREDİ BİTSİN DİYE BEKLİYORUZ”
Zor günlerden geçtiğini ifade eden kahvehane işletmecisi Kadir Özturhan da “Burayı açtıktan sonra sürdürebilmek için 2 tane kredi çektik. Birini bitirdik, birinin de 6 ayı var. Bu kredinin bitmesi için devam ediyoruz, yaz ayında devretmeyi düşünüyoruz” dedi. Özturhan yaşadığı durumu şu sözlerle ifade etti:
“Burayı geçen yıl ortağım ile birlikte açtık. Kira 4 bin liradan 10 bin liraya çıktı. Zaten darabanı bin 500 liradan açıyorsun. Son 6 ayda çay, şeker gibi tüm malzemelere yüzde 300 zam geldi. Çay kilosu 260 lira, şeker 580 lira oldu. Ayda 5-6 bin lira doğalgaza, 2-3 bin lira elektriğe ödüyoruz.
4 işçiye aylık 50-60 bin lira gidiyor. Ekonomiden dolayı insanlar başka bir yerde vakit geçiremiyor. Buraya gelince de fazla ödeme yapamıyor. Eskiden ayda 80 kasa meşrubat alırdık, şimdi bir ay oldu daha meşrubat almamışız. Milletin alım gücü kalmamış. Para yok, sadece çay içiyorlar. Ay sonu tüm ödemeleri yaptıktan sonra bana ve ortağıma hiçbir şey kalmıyor. Her ay cepten yiyoruz.”
“KAHVEHANEMİZ VAR AMA EKSTRA İŞE GİDİYORUZ”
Kahvehanelerin aslında kış aylarında daha çok iş yaptığını söyleyen Özturhan, bu kış hiç iş yapamadıklarını anlattı. “50 iş yaptım, bu iş kadar bereketsiz iş görmedim” diye tepki gösteren Özturhan geçimlerini sağlayabilmek için ek iş yaptıklarını söyledi. Dükkanını devretmek için gün sayan işletmeci, “Ortağım ekstra işlere gidip çalışıyor, ben de bazen şoförlük yapmaya gidiyorum. Günümüzü ek işlerle kurtarıyoruz” dedi.
“EMEKLİLERİN GİDECEK BAŞKA YERİ YOK”
Aldığı emekli maaşından dert yanan kahvehane müşterisi M.Y. de madalyonun öteki yüzünü, kahvehane müşterisi gözünden aktardı. Maaşı ile sadece kahvehanelerde zaman geçirebildiğini söyleyen M.Y sözlerini şöyle sürdürdü:
“Emeklinin sosyal hayatı kahvehanelerdir. Buradan başka bir yere gidemiyoruz. Bugün dışarda en ucuz yemek 100 lira olmuş. Üstümüzdeki mont en az 5 yıllık, ayakkabı desen 2-3 yılda bir alıyoruz. Bugün oğlumu evlendirmeye çalışsam, 10 bin lira param yok.
Oğlum üniversite okumuş, market deposunda asgari ücretle 12 saat çalışıyor. Bu kadar krizin olduğu yerde kahvehanelerin kapatması çok doğal. Zaten fakirlerin, işsizlerin gidebildiği tek yer kahvehaneler. Onlar da kapanırsa, bu ekonomide evden dışarı adım atamayız.”
Kaynak: Diyarbakır Söz