Güneydoğu Anadolu Projesi’nin (GAP) en önemli tesislerinden olan Ilısu Barajı ve HES’in planlama çalışmaları 1950’li yıllarda başladı. Mardin'in Dargeçit ilçesine bağlı Ilısu köyünün adı verilen projenin temeli 2008 yılında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından atıldı. Diyarbakır, Batman, Mardin, Siirt ve Şırnak'ı kapsayan proje, 2018 yılında su tutma aşamasına getirildi ancak baraj gölü sahasında kalan tarihi ve kültürel varlıkların korunup kurtarılmasına yönelik çalışmalardan dolayı su tutulmadı. Bu işlem, tarihi Hasankeyf ilçesindeki eserlerin taşınmasının ardından 19.07.2019'da başladı.
12 BİN YILLIK İLÇEDEKİ TARİHİ ESERLER TAŞINDI
Ilısu'nun yapımı nedeniyle su altında kalacak Batman'ın 12 bin yıllık geçmişe sahip Hasankeyf ilçesi de 3 kilometre mesafedeki 3 bin dekarlık alana taşındı. Hasankeyf'teki tarihi eserlerin taşları tek tek sökülerek, yeni yerleşim biriminde oluşturulan Kültürel Park'a taşındı. Artuklu Hamamı, Sultan Süleyman Koç Camisi, İmam Abdullah Zaviyesi, Er-Rızık Camisi minaresi, Zeynel Abidin Türbesi, Eyyubi (Kızlar) Camisi ve kale giriş orta kapısı yeniden inşa edildi. Yalnızca taşıma işlemleri için 300 milyon TL’nin üzerinde harcama yapıldığı belirtildi. Yeni yerleşim yerinde ayrıca, Kaymakamlık, belediye hizmet binası, İlçe Jandarma Komutanlığı, İlçe Emniyet Müdürlüğü, Batman Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Meslek Yüksekokulu, 25 yataklı Hasankeyf Devlet Hastanesi, kütüphane ve müze gibi çok sayıda kurum hizmet vermeye başladığı ilçenin yeri yerleşim yerinde ayrıca Turizm Meslek Yüksek Okulu aşçılık ve turizm otelcilik alanında eğitime taşımalı olarak başlatıldı. Öte yandan Yeni Hasankeyf’te yapılan ticaret merkezine ve diğer alanlarda esnaf iş yerlerini açarken, ticari faaliyetler başladı.
YENİ YOLLAR
Ilısu ile birlikte daha önce standardı çok düşük ve araçların zorlukla geçtiği Midyat- Dargeçit yolu yeniden inşa edildi. Bu kapsamda 52 kilometrelik ulaşım yolu ile Dicle Nehri üzerine 250 metre uzunluğunda köprü inşa edildi. Daha önce sallarla geçilen Dicle Nehri artık köprü ile geçiliyor. Baraj inşaatı kapsamında Batman-Siirt-Şırnak ve Diyarbakır’a ait köylerde de 237 kilometre asfalt kaplı köy yolu yapılıyor.
18 MİLYAR TL'YE MAL OLDU
Temelden 135 metre yüksekliğe, 24 milyon metreküp dolgu hacmine ve 1820 metre kret uzunluğuna sahip Ilısu barajı hidroelektrik santrali, her biri 200 megavat gücünde 6 türbinden oluşuyor. Toplam kurulu gücü 1200 megavat olan santral devreye girdiğinde, yılda ortalama 4120 gigawatt saat enerji üretimi gerçekleştirilecek. Ekonomiye sadece enerji üretiminden yıllık 412 milyon dolar katkı sağlayacak olan Ilısu Barajı ve HES, yeniden yerleşim, tarihi ve kültürel varlıkların korunması ve diğer inşaatlar ile beraber yaklaşık 18 milyar TL'ye mal oldu. Fırat Nehri'nden sonra en büyük hidroelektrik potansiyele sahip olan Dicle Nehri üzerinde kulan Ilısu, kurulu güç bakımından Atatürk, Karakaya ve Keban barajlarından sonra Türkiye'nin en büyük 4'üncü barajı özelliğini taşıyor. 10,6 milyar metreküp depolama hacmi ile Atatürk ve Keban barajlarından sonra Türkiye'nin üçüncü büyük depolama hacmine sahip baraj, dolgu hacmi bakımından Türkiye’nin ikinci büyük, dolgu hacmi ve gövde uzunluğu bakımından ise dünyanın birinci barajı konumunda yer alıyor. 204 megawatt kapasiteli barajın toplam 6 türbininin devreye girmesiyle ülke ekonomisine yılda 2,5 milyar TL katkı sağlanacak ve yılda 4 milyar 120 milyon kilovatsaat enerji üretilecek. Yılsonuna kadar barajda tam kapasite üretime geçilmesi hedefleniyor. Bu üretim rakamı 6 milyon nüfuslu bir şehrin yıllık enerji ihtiyacının karşılanması anlamına geldiği belirtildi. Ilısu projesinde; mimarlar, arkeologlar, sanat tarihçileri, şehir planlamacıları, biyologlar, zoologlar, botanik bilimciler, sosyologlar, paleontologlar, sosyal çalışmacılar ve tarihçiler de katıldı. Ilısu Barajı’nda regüle edilen ve daha sonra inşa edilecek Cizre Barajı’na bırakılan sularla Nusaybin, Cizre, İdil, Silopi ovalarında toplam 765 bin dekar alanın modern teknikler ile sulanması ve yılda 1 milyar 168 milyon kilowatt saat enerji üretilmesi mümkün olabilecek. Cizre Barajı tamamlandığında ise yıllık 1 milyar TL ilave gelir artışı sağlanması hedefleniyor.
.webp)
İLK TÜRBİN TÖRENLE DEVREYE ALINDI
23 Nisan 2020’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin 100'üncü yıldönümü ve 23 Nisan Ulusal Egemenlik Çocuk Bayramı’nda ise Ilısu Barajı ve HES’in 6 türbininden birincisinin devreye alınmasına yönelik testlerin en önemli kilometre taşı olarak ilk döndürme (first run) işlemi gerçekleştirildi. Bugün de 19 Mayıs Atatürk’ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı ve ilk türbinde elektrik enerjisi üretimi törenle başladı. Mardin'in Dargeçit ilçesindeki baraj şantiyesinde düzenlenen törene katılan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ile Tarım ve Orman Bakanı Dr. Bekir Pakdemirli, video konferansla Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşerek ilk türbini devreye aldı. Bakanlar, açılış sonrası helikopterle havadan baraj sahasında incelemelerde de bulundu.
Kaynak: Diyarbakır Söz