Milli Mücadele hareketinin dönüm noktalarndan olan Erzurum Kongresi ile Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk öncülüünde Türkiye Cumhuriyetinin temelleri atld.
Milli güçlere, milletin topyekun mücadelesine ve Milli Meclise dair önemli kararlarn alnd Erzurum Kongresi, istiklal mücadelesinin hedeflerinin ve ilkelerinin tespitinde belirleyici rol oynayan, milletin özgürlük yolundaki azim ve kararlln tüm dünyaya duyurarak Cumhuriyete uzanan yolun temel talarndan biri oldu.
Ulu Önder Atatürk ve arkadalar, 23 Temmuz 1919da emperyalist güçlerin Osmanl topraklarn paylamaya çalt dönemde, Erzurum Kongresi ile Türkiye Cumhuriyetinin temellerinin atlmasn temin etti.
Düman igalindeki vatan topran kurtarmak için bamszla giden zorlu mücadelesini Erzurumdan sürdüren Atatürk ve silah arkadalar, bu kongre sayesinde ülkenin bamszla giden yolunu açt.
Dou vilayetlerinden Erzurum, Sivas, Van, Bitlis, Diyarbakr ve Elaza yönelik Ermeni tehlikesi ve kurulmak istenen Ermenistana tepki ile Trabzon vilayetinde de Trabzon, Rize, Gümühane, Ordu, Giresunda Rum Pontus iddialarna kar tedbir için toplanan Erzurum Kongresi, bölgesel bir kongre olmasna ramen bütün yurdu ilgilendiren nitelikler tayor.
MLL SINIRLAR çNDE VATAN BR BÜTÜNDÜR, PARçALANAMAZ
Erzurum Kongresi, hiçbir bask ve yönlendirme olmadan Türk milletinin kendi hür iradesiyle alm olduu milli bir kararn hayata geçirilmesiyle Türk milletinin var olduu ve var olmaya devam edeceinin en önemli göstergesi oldu.
Türk milletinin var olma mücadelesindeki ilk refleksini ve kararlln gösterdii tarihi kongrede alnan Milli snrlar içinde vatan bölünmez bir bütündür, parçalanamaz karar ile Milli Mücadele yolunda büyük bir aama kaydedildi.
Erzurum Kongresinin kapanndaki konumasnda Tarih, bu kongremizi üphesiz ender ve büyük bir eser olarak kaydedecektir. diyen Gazi Mustafa Kemal, bundan 100 yl önce Türkiye Cumhuriyetinin temellerinin atld kongrenin önemine dikkati çekti.
Mustafa Kemal Paa, Milletimizin kurtulu umuduyla çrpnd en heyecanl bir zamanda, fedakar sayn heyetimiz her türlü zahmete katlanarak Erzurumda topland. Duygulu, asil bir ruh ve çok güçlü bir inançla vatan ve milletimizin kurtuluuyla ilgili köklü kararlar ald. Özellikle bütün dünyaya kar milletimizin varlk ve birliini gösterdi. sözleriyle kongrenin önemine vurgu yapt.
TARH KONGREDE ALINAN KARARLAR
Youn çalma sonras 14 gün süren ve bugünlere de k tutan 23 Temmuz Erzurum Kongresinde alnan kararlar öyle:
MLL SINIRLAR çNDE VATAN BÖLÜNMEZ BR BÜTÜNDÜR, PARçALANAMAZ.
- Her türlü yabanc igal ve müdahalesine kar millet topyekun kendisini savunacak ve direnecektir.
VATANI KORUMAYI VE STKLAL ELDE ETMEY STANBUL HÜKÜMET SALAYAMADII TAKDRDE, BU GAYEY gerçekletirmek için geçici bir hükümet kurulacaktr. Bu hükümet üyeleri milli kongrece seçilecektir.
- Kongre toplanmamsa bu seçimi Temsil Heyeti yapacaktr.
- Kuvaymilliyeyi tek kuvvet tanmak ve milli iradeyi hakim klmak temel esastr.
- Hristiyan aznlklara siyasi hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrcalklar verilemez.
- Manda ve himaye kabul edilemez.
- Milli Meclisin derhal toplanmasn ve hükümet ilerinin Meclis tarafndan kontrol edilmesini salamak için çallacaktr.
Yerlilik ve millilik konusunda devletin ve milletin yolunu aydnlatmaya devam eden kongre, milletin bamszlna tutkusunun bir göstergesi oldu.
Alnan kararlarn mahiyeti ve kapsam itibaryla büyük bir milletin geleceinin planland ve devletin temellerinin atld kongreyle, Türk milleti için milli iradeyi hakim klmann esas olduu tüm dünyaya ilan edildi.
Erzurum Teknik Üniversitesi Rektör Yardmcs ve Tarih Bölümü Öretim Üyesi Prof. Dr. Murat Küçükuurlu, AA muhabirine, Erzurumun çeitli dönemlerde tarihe yön veren ve önemli roller oynayan bir ehir olduunu söyledi.
Milli Mücadele dönemindeki kongrelerin en önemlilerinden birinin Erzurum Kongresi olduunu hatrlatan Küçükuurlu, Bu ehir bütün zorluklara ve yokluklara ramen yine tarihe yol göstermi, daha dorusu o dönemde yaam, insanlara gelecein nasl ekillenecei konusunda ciddi bir rehberlik yapmtr. dedi.
ERZURUM YNE TARH VAZFESN YERNE GETRMTR
Küçükuurlu, kentin geçmite Rus igallerine uradn ve Ermeni mezalimine maruz kaldn hatrlatarak, öyle konutu:
Erzurum, bütün maddi ve manevi servetini çounlukla kaybetmiken 1919da yani milletin tam da bir rehberlie ve önderlie ihtiyaç duyduu bir anda yine tarihi vazifesini yerine getirmitir ve Gazi Mustafa Kemal Paann da katlmyla büyük bir kongre gerçekletirmitir. Bu kongre bir bakma cumhuriyetin temellerinin atld bir kongredir. çünkü bu dönemde burada bulunan yabanc uzmanlar, bilhassa ngilizler bunu ifade etmektedirler. Erzurumda cumhuriyetin temelleri atlyor. çünkü Erzurumda milli irade kendini ortaya koymu, kendi inisiyatifiyle kimseden emir ve talimat almadan Trabzonla birlikte Erzurumdaki Vilayeti arkiye Müdafai Hukuk Cemiyeti bir kongre toplamaya karar vermi.
1. Dünya Sava sonrasnda douda Ermenistan kurma düüncesi hayaline Erzurum Kongresinin izin vermediini bildiren Küçükuurlu, kongrenin toplan amacyla bölgesel olmakla beraber sonuçlar itibaryla gerçek anlamda ulusal milli bir kongre olduuna dikkati çekti.
Küçükuurlu, kongrenin Mustafa Kemal Paann liderliini tescillediini belirterek, Mustafa Kemal Paa bütün görevlerinden ayrlarak kongreye sivil katld, son gün temsil heyeti bakan oldu ve bu yetkisini meclis açlana kadar kulland. Yani bir icra heyetinin bakan olarak Erzurumda bu konuma geldi. dedi.
MSAKIMLLDE BELRTLEN SINIRLAR ERZURUMDA EKLLENM
Kongrede alnan kararlara deinen Küçükuurlu, öyle devam etti:
Erzurumda kongrede alnan kararlara baktmzda Misakmillinin aslnda burada ekillendiini görmekteyiz. çünkü Misakmillide belirtilen snrlar, yabanc devletler ve aznlklarla ilgili münasebetler hep Erzurumda ekillenmi. Erzurum Kongresinde bunlarn bütün maddelerini aynen olmasa bile mana itibaryla görmekteyiz. te bu kararlar son Osmanl Mebusan Meclisinde, Misakmilli kararlar olarak karmza çkacak. Ayrca bu kongrede meclisin açlmas gündeme gelmi. Bu çok önemli bir ey. Biz milli bir irade ortaya koyduk fakat bu iradenin bir adm daha ileri tanmas için meclisin açlmas gerekir denilmi ve nihayet son Osmanl Mebusan Meclisi açlabilmitir. Yani Erzurum Kongresinin kararlarndan biri bu ekilde hayata geçmitir.
Erzurum Kongresinin milli bilinç ve iradenin olumas adna önemli bir adm olduunu vurgulayan Küçükuurlu, unlar kaydetti:
Osmanl Devletinin paylalmas ve Ermenistan kurulmas gündeme geldii ortamda Erzurumlular birletiler. Öncelikle gündem maddesi olarak vatan kurtarmay kendilerine hedef olarak belirlerdiler. Dolaysyla burada önemli olan Erzurumda bu ilerin bir milli bilinç çerçevesinde ve iradeyle yaplmas. nsanlar vatan savunmalarnn tek yolunun can pahasna da olsa gereken neyse yapmak olduunu net ekilde yayorlard. Dolaysyla ite milli irade, demokrasi, inisiyatif, halk harekat, bugün ne derseniz Erzurum Kongresinde hepsi karmza çkt. Bu daha sonra Misakmilli, meclisin açlmas ve cumhuriyetin ilan olarak karmza çkyor. Eer biz bugün bu topraklarda hem bilinç anlamnda hem de maddi anlamda rahat yaayabiliyorsak bu atalarmzn ortaya koyduu fedakarlk, bilinç ve ruh sonucundadr.