DİYARBAKIR - Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yöre halkının gelenek, görenek ve yaşam biçimini barındıran Kürt sözlü edebiyatının müzik formunda icra edildiği "Dengbejlik" kültürü TÜBİTAK projesine konu oldu.
Sosyal Bilimler Lisesinde edebiyat öğretmeni Kübra Aksoy danışmanlığında 11. sınıf öğrencileri Songül Salma ile Güven Yılmaz, dengbejlik kültürünü yaşatmak ve bu kültürü gençlere tanıtmak amacıyla "Sözlü Geleneğin Sesine Ruh Katanlar ve Z Kuşağı" adlı proje hazırladı.
Proje kapsamında sergi açan ve okulları gezerek, dengbejlik kültürü hakkında akranlarını bilgilendiren öğrenciler, aynı zamanda bu kültürü devam ettirebilecek genç dengbej arayışına girdi.
Çalışmaları kapsamında dengbejlerin dile getirdiği kılamları (söz) söyleyen 2 öğrenci belirlendi. Usta dengbejler okula davet edilip birlikte çalışma yapıldı.
Öğrenciler daha sonra dengbejler hakkında bilgisi olmayan yaklaşık 60 öğrenciyi Diyarbakır Büyükşehir Belediyesince açılan "Dengbej Evi"ne götürerek onları dinlemelerini ve bilgi sahibi olmalarını sağladı.
"53. TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması"nda bölge birincisi seçilen Salma ile Yılmaz'ın projesi, Türkiye finallerine katılacak.
- "Türkiye'nin tamamına tanıtma fırsatı bulacağız"
Edebiyat öğretmeni Aksoy, bilgisayarla, internetle zaman geçiren gençlerin böyle bir kültür ve gelenekten habersiz olduğunu, gençler ile kaybolmaya yüz tutmuş dengbejlik kültürünü bir araya getirmek amacıyla böyle bir proje hazırladıklarını söyledi.
Proje kapsamında okulda 400 öğrenciyle anket yaptıklarını, anket sonucunda öğrencilerin yüzde 78'inin dengbej kelimesinin anlamını dahi bilmediğini belirlediklerini aktaran Aksoy, bu kapsamda gençleri bilinçlendirmek amacıyla çalışmalar yürüttüklerini ifade etti.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesince açılan "Dengbej Evi"ndeki dengbejleri okula getirip öğrencilerle buluşturduklarını anlatan Aksoy, şöyle dedi:
"21 kılam, 21 dengbej fotoğraf ve kılam sergisi yaptık. Okullara gidip dengbejlik kültürünün ne olduğuna yönelik afişler astık. Projemizle TÜBİTAK'a başvurduk, kabul edildi ve bölge finaline sergiye çağrıldık. Bölge finalinde çok olumlu tepkilerle karşılaştık. Özellikle dengbejliği merak eden birçok gençle bir araya geldik, öğrencilerimiz onları bilgilendirdi. Yarışma sonucunda Türkiye finaline gideceğiz. İnşallah finalde bunu sadece bu bölgeye değil Türkiye'nin tamamına tanıtma fırsatı bulacağız."
Amaçlarının, kaybolmaya yüz tutmuş dengbejlik kültürünün UNESCO tarafından korunmaya değer kültürel miraslar listesine alınmasını sağlamak olduğunu belirten Aksoy, 5 bin yıllık bir kültürden, mirastan söz ettiklerini aktardı.
- "Projede dengbejliği tanıtıyoruz"
Öğrenci Songül Salma da babasının sürekli dengbej dinlediğini, kendisinin de bu nedenle bilgi sahibi olduğunu belirtti.
Okuldaki çoğu arkadaşının dengbejler hakkında bilgi sahibi olmadığını anlatan Salma, akranlarına dengbejleri tanıtmak amacıyla öğretmeni ve arkadaşıyla birlikte proje hazırladıklarını kaydetti.
Dengbejliğin kaynağı, kökeni, nerede yayılmaya başladığı, nerelerde yapıldığı ile ilgili okullara afişler astıklarına değinen Salma, şunları anlattı:
"Bununla birlikte öğrenciler zamanla bilgi sahibi olmaya başladı. Daha sonra uygulamalı olarak öğretmek istedik. Yaklaşık 60 kişilik bir grupla Dengbej Evi'ne ziyaret düzenledik. Öğrencilerin ilgisi büyük oldu. Projede dengbejler ve dengbejliği tanıtıyoruz. Z kuşağıyla aralarında bir köprü oluşturmak istiyoruz. Dengbejliğin içeriği, nasıl icra edildiğini anlatmak istedik. Aslında dengbejliğin sürdürülmesini de istiyoruz, çünkü kaybolmaya yüz tutmuş sözlü gelenektir."
Projelerinin TÜBİTAK'ta bölge birincisi olmasının kendilerini çok mutlu ettiğini ifade eden Salma, Türkiye finallerinde bu kültürü tanıtacaklarını bildirdi.
- "İçeriğini anlamıyorum ama önemli olan o sesi yakalamak"
Güven Yılmaz ise Kürtçe bilmediğini, projeden önce dengbejler ve dengbejliğin içeriği hakkında bilgi sahibi olmadığını dile getirdi.
Arkadaşıyla araştırma yapıp konuyu öğrendiğini, şimdi de bu kültür hakkında akranlarını bilgilendirmeye çalıştığını anlatan Yılmaz, konuşmasını şöyle sürdürdü:
"Kürtçe bilmediğim için proje benim için zor oldu ancak müzik evrenseldir. İçeriğini anlamıyorum ama önemli olan o sesi yakalamak. İnternetten araştırıp Türkçelerini de kolaylıkla bulabiliyorduk. Anket yaptığımızda çoğu kişinin benim gibi olduğunu öğrendim. Benim gibi bireylerin dengbejler hakkında bilgi sahibi olmasına yardımcı olmak beni sevindirdi."
Yılmaz, TÜBİTAK'ta böyle bir deneyim yaşamalarının heyecan verici olduğunu belirterek, "Dengbejliğin, Türkiye'nin en prestijli proje yarışması olan TÜBİTAK'ta bulunması bizi onurlandırdı, mutlu etti. Ankara'da yarışacağız. Umarım orada da birinci oluruz." ifadelerini kullandı.
"Dengbej Evi"ndeki dengbejlerden Mehmet İnce (69), 53 yıldır kılam söylediğini, dengbejliğin Kürt kültüründe önemli bir yeri olduğunu aktardı.
İnce, "Gençlere çağrı yapıyoruz her gün buradayız gelsinler, öğrensinler. Bu kültürün kaybolmaması için gençlere ihtiyaç var." ifadelerini kullanarak, dengbejlik kültürünün TÜBİTAK'a konu olmasının kendilerini mutlu ettiğini dile getirdi.
Kaynak: Diyarbakır Söz
