Dünya Sağlık Örgütü, (DSÖ) 28 Temmuz tarihini "Dünya Hepatit Günü" olarak kabul ediyor.
Hepatit virüsünün Hepatit A (HAV), Hepatit B (HBV), Hepatit C (HCV), Hepatit D (HDV) ve Hepatit E (HAV) olmak üzere 5 çeşidi mevcut ancak bunlardan en çok ölüme yol açanları "viral hepatitlere" de neden olan HBV ve HCV virüsleri.
DSÖ tarafından yayımlanan "Küresel Hepatit Raporu : 2017"ye göre, dünyada 325 milyon kişinin kronik HBV ya da HCV enfeksiyonuyla yaşadığı tahmin ediliyor. Bu kişilerden çoğu hayat kurtarmaya yönelik test ya da tedaviye erişemiyor.
Rapora göre, 2015'te 1,75 milyon kişi HCV virüsü kaptı, bu kişilerle birlikte dünyada HCV virüsüyle yaşayan kişi sayısı 71 milyona ulaştı.
Hepatit virüsleri nedeniyle milyonlarca insan kronik karaciğer hastalıkları, kanseri ya da ölümü riskiyle karşı karşıya kalırken, 2015'te 1,34 milyon kişi viral hepatit virüsleri nedeniyle hayatını kaybetti.
En ölümcül hepatit virüsleri HBV ve HCV
Genellikle kan ve diğer vücut sıvılarıyla bulaşan HBV kaynaklı ölümlerde 2015'te artış gözlenirken, çocuklarda HBV aşılanmasının kapsamının artırılması sayesinde hastalığa yakalanan kişi sayısında azalma yaşandı.
Dünya çapında 2015'te doğan çocukların yüzde 84'ü önerilen 3 doz HBV aşısı oldu. HBV aşısının olmadığı dönemlerde, 1980-2000 döneminde 5 yaş altı çocuklarda HBV kaynaklı ölümler ortalama yüzde 4,7 iken, 2015'te bu rakam yüzde 1,3'e geriledi.
Ancak HBV aşısının geliştirilmesinden önce doğan ve şu anda yetişkin olan 257 milyon kişinin kronik hepatit B virüsüyle yaşadığı tahmin ediliyor.DSÖ verilerine göre, Batı Pasifik bölgesinde nüfusun yüzde 6,2'sini oluşturan 115 milyon kişi HBV virüsüyle boğuşurken bu oran Afrika'da yüzde 6,1 yani 60 milyon kişi olarak gözleniyor.
Bu bölgeleri yüzde 3,3 (21 milyon kişi) ile Doğu Akdeniz, yüzde 2 (39 milyon kişi) ile Güney Doğu Asya, yüzde 1,6 (15 milyon kişi) ile Avrupa ve yüzde 0,7 (7 milyon kişi) ile Amerika takip etti. Viral hepatit olarak adlandırılan bir diğer virüs HCV'nin bulaşmasında, sağlık hizmeti veren yerlerde kullanılan güvenilir olmayan enjektörlerin kullanılmasının büyük rol oynadığı belirtiliyor.
HCV, virüsü dünyada en çok yüzde 2,3 oranıyla (15 milyon kişi) ile Doğu Akdeniz Bölgesinde, ikinci olarak da yüzde 1,5 (14 milyon kişi) ile Avrupa'da görülüyor. Bu bölgeleri yüzde 1 (11 milyon kişi) ile Afrika, yüzde 1 (7 milyon kişi) ile Amerika, yüzde 1 (14 milyon kişi) ile Pasifik, yüzde 0,5 (10 milyon kişi) ile de Güney Doğu Asya izliyor.
HAV, HDV ve HEV virüsleri
HAV sadece akut hepatite yol açıyor ve çoğunlukla kirlenmiş su ya da gıda, veya enfekte olmuş insanlar yoluyla bulaşıyor. Güvenilir ve etkili aşısı bulunan HAV nedeniyle 2015'te yaklaşık 11 bin kişinin yaşamını yitirdiği tahmin ediliyor.
Hepatit Delta virüsü olarak da bilinen HDV, hali hazırda HBV virüsü olan kişilere genellikle kan yoluyla bulaşıyor.HDV virüsü, HBV'nin ilerleyişini hızlandırıyor ve uzmanların çoğunluğu HBV enfeksiyonu kapanların yüzde 5'inde HDV bulunduğunu tahmin ediyor. DSÖ, HBV ile birlikte görüldüğünden HDV kaynaklı ölümlerin sayısına ilişkin tahminde bulunamıyor.
Çoğunlukla akut hepatite yol açan HEV'nin ise dışkı ya da ağız yoluyla, temelinde kirlenmiş su yöntemiyle bulaştığı biliniyor. DSÖ, 2015'te 44 bin kişinin HEV nedeniyle yaşamını yitirdiğini tahmin ediyor. Genellikle kendi kendini sınırlayan HEV, bazı hastalarda akut karaciğer yetmezliğine yol açarken, hamilelerde ise yüksek ölüm oranlarına neden oluyor. Doğu ve Güney Asya'da yaygın görülen HEV'nin önleyici aşısı Çin'de geliştirilmiş ve lisansı alınmış olsa da henüz diğer ülkelerde kullanılmıyor.
Tedaviye erişim oranı düşük
HCV virüsü için henüz bir aşı geliştirilmezken, HBV ve HCV tedavisine erişim oranı düşük seyrediyor. Viral hepatite ilişkin DSÖ Küresel Sağlık Sektörü Stratejisi kapsamında, 2030'a kadar, HBV ve HCV vakalarının yüzde 90'ının test, yüzde 80'inin de tedavi edilmesi amaçlanıyor.
DSÖ raporuna göre, 2015'te tüm HBV enfeksiyonlarından yüzde 9'u, HCV enfeksiyonlarından da yüzde 20'si teşhis edildi. HBV tanısı konanlardan sadece yüzde 8'i (1,7 milyon), HCV tanısı konanlardan da yüzde 7'si (1,1 milyon) tedavi alabildi.
Kaynak: Diyarbakır Söz