UNUTULMAYA YÜZ TUTMUŞ YEREL OYUNLARIMIZ
70 li, 80 li ve çok eski yıllarda Güneydoğu, Doğu Anadolu hatta İç Anadolu Bölgesi'nde, özellikle de Diyarbakır ve çevresinde oynanan oyunları derledim.
Amerikan beyzbolu diye bildiğimiz oyunu, bizimkiler 1900’lü tv ve medyanın olmadığı yıllarda kuruculuğunu üstlenip oynamışlar.
HOLANE ;geleneksel bir çocuk oyunudur. Bu oyun, hem fiziksel aktivite hem de eğlence unsurları taşıyan bir oyundur.
Oyunun temel amacı, oyuncuların belirli kurallar çerçevesinde birbirlerini takip etmeleri ve yakalamalarıdır.
Genellikle çocuklar tarafından oynanır ve en az üç oyuncu ile oynanabilir.
1.Oyuncuların Seçimi: Oyuncular arasından bir ebe seçilir. Ebe, diğer oyuncuları yakalamakla görevlidir.
2.Oyun Alanı:Oyun genellikle geniş ve açık bir alanda oynanır.
3.Başlama:Ebe, belirli bir mesafede durur ve diğer oyuncular kaçmaya başlar.
4.Yakalama:Ebe, kaçan oyunculardan birini yakalamaya çalışır. Yakalanan oyuncu yeni ebe olur ve oyun bu şekilde devam eder.
5. Kurallar:Oyunun kuralları yerel varyasyonlar gösterir ancak genellikle basittir ve çocuklar tarafından kolayca anlaşılır.
Holane, çocuklar arasında sosyal etkileşimi teşvik eder ve grup içinde birlikte hareket etme becerilerini geliştirir.
Kültürel Miras: Holane, bölgenin kültürel mirasının bir parçasıdır ve nesilden nesile aktarılan bir oyun olarak önem taşır.
Holaneye benzeyen bir diğer oyunda Goge oyunudur.
Goge oyunu da genellikle 4-5 kişilik gruplar halinde oynanır.
Oyuncular, oyun alanının ortasında bir çember oluşturur.
Bir oyuncu ebe seçilir ve diğer oyuncuları kovalamaya başlar. Diğer oyuncular, ebe tarafından yakalanmamaya çalışır.
İsmi zamanla Yakalamaca olsa da yerel isimler Holane ve Goge dir.
KUTTİ Oyunu;
Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde oynanan geleneksel bir çocuk eğlencesidİr.
Kutti oyunu şu şekilde oynanır:
1.Kutti oyunu genellikle 4-10 kişilik gruplar halinde oynanır.
2.Oyun için kısa bir sopa (kutti) ve daha uzun bir sopa (kutti vurucu) kullanılır.
3.Geniş ve düz bir alan seçilir. Oyun alanı ortasında bir çukur kazılır.
Çukur, kutti sopasının sığacağı büyüklükte olmalıdır.
Oyun Kuralları
- Oyuncular, iki takıma ayrılır.
- İlk takım, kutt’iyi (kısa sopa) çukurun üzerine yerleştirir.
- Bir oyuncu, kutti vurucuyu (uzun sopa) kullanarak kuttiyi mümkün olduğunca uzağa vurur.
- Diğer takımın oyuncuları, vurulan kutti’yi yakalamaya çalışır. Kutti yere düştükten sonra, onu en kısa sürede alıp çukura geri getirmeleri gerekir.
- Kutti’nin vurulmasından sonra, kutti (sopa) çukura yerleştirilir ve diğer takımın oyuncuları, kuttinin çukurun dışına çıkmasını engellemeye çalışır.
Eğer kutti çukurun dışına çıkarsa, vurucu takım puan kazanır.
- Kutti’yi vuran oyuncu, kutti’yi çukurdan çıkarmayı başarırsa, vurucu takım puan kazanır ve aynı oyuncu tekrar vurur.
- Eğer diğer takım kuttiyi yakalayıp çukura geri getirirse, roller değişir ve vurucu takım ile savunma takımı yer değiştirir.
Oyun Sonu
- Belirli bir süre veya puan sınırı sonunda en fazla puanı kazanan takım oyunu kazanır.
Kutti oyunu, çocuklar arasında hem eğlenceli vakit geçirmenin hem de fiziksel aktivite yapmanın bir yolu olarak popülerdir.
Günümüzde şehir hayatında oynanmasa da köylerde varlığını koruyor.
YEDİ KULE oyunu;
Güneydoğu’nun yanı sıra Türkiye'nin farklı bölgelerinde de çocuklar arasında oynanan geleneksel bir oyundur.
Oyunun adı, kullanılan kule sayısından gelir ve bu oyun genellikle açık alanlarda oynanır.
- 7 adet taş Üst üste dizilerek bir kule oluşturulur.
- Top, Oyunda kullanılan bir diğer araçtır.
- Oyuncular iki takıma ayrılır. Her takımda en az 3-4 oyuncu olması idealdir.
- Geniş ve düz bir alan seçilir. Oyun alanının ortasında taşlardan veya kulelerden bir kule yapılır.
1.Kule Yapımı: 7 adet taş üst üste dizilerek bir kule yapılır.
2.Takımların Yerleşimi: Takımlar, kuleye belirli bir mesafede duracak şekilde yerleşirler.
İlk takım, ellerindeki topu kullanarak kuleyi devirmeye çalışır.
Vurma ve Savunma:
- Topla atış yapan takım, kuleyi devirmeye çalışırken diğer takım oyuncuları topu yakalamaya çalışır.
- Eğer ilk atışta kule devrilirse, topu atan takım, kuleyi tekrar dizmeye çalışırken diğer takım oyuncuları topu alıp onları vurur.
- Kuleyi deviren takımın amacı, kuleyi tekrar dizip "yedi kule" diye bağırmaktır.
- Diğer takım, kuleyi tekrar dizmeye çalışan oyuncuları top ile vurarak durdurmaya çalışır.
- Eğer bir oyuncu top ile vurulursa, o oyuncu oyun dışı kalır.
- Eğer kuleyi deviren takım kuleyi tekrar dizip "yedi kule" diye bağırmayı başarırsa, puan kazanır.
- Eğer savunma takımı, kuleyi dizmeye çalışan tüm oyuncuları top ile vurursa, savunma takımı puan kazanır ve roller değişir.
- Oyuncuların hızlı ve dikkatli olması, topu isabetli atması ve hızlı bir şekilde kuleyi dizmesi gereklidir.
- Savunma takımı, topu en kısa sürede yakalayıp rakip takımı vurmak için strateji geliştirmelidir.
Yedi Kule oyunu, Geleneksel olarak sokaklarda ve açık alanlarda oynanan çocukların zeka gelişimi için Nirvana oyundur.
Ğar (Bilye) oyunu, çocuklar arasında oldukça popüler olan geleneksel bir oyundur. Bu oyun, bilye kullanılarak oynanır ve hem beceri hem de strateji gerektirir.
Ğar Oyununun Kuralları ve Oynanışı;
- Bilyeler: Her oyuncunun birkaç bilyesi olur.
-Oyun Alanı Genellikle düz ve sert bir zemin tercih edilir. Yerde bir delik (ğar) açılır.
- Oyuncu sayısı genellikle 2-6 kişi arasında değişir.
1. Oyun alanında küçük bir delik açılır. Bu delik oyunun merkezidir.
2.Başlangıç Noktası: Oyuncular, belirli bir mesafede (genellikle 2-3 metre) bir başlangıç noktası belirlerler.
Oyuncular, sırayla başlangıç noktasından bilyelerini atarak deliğe en yakın yere getirmeye çalışır. En yakın olan oyuncu oyuna başlar.
Oyuncular, sırayla bilyelerini delik (ğar) içine sokmaya çalışır. İlk denemede başarılı olamayan oyuncular, bilyelerini delik etrafında stratejik bir şekilde konumlandırır.
Eğer bir oyuncu bilyesini delikten geçirirse, puan kazanır ve tekrar atış yapma hakkı elde eder.
Oyuncular, kendi bilyelerini kullanarak rakiplerinin bilyelerini vurabilir. Vurulan bilye, delikten uzaklaştırılarak oyuncunun avantajı artırılır.
- Rakip bilye vurulduğunda, vurulan bilyenin yeri değiştirilir ve vurucu oyuncu tekrar atış yapar.
- Bilyesini deliğe (Ğar’a) sokan oyuncu bir puan kazanır.
- Belirli bir puana ulaşan oyuncu oyunu kazanır. Puan hedefi önceden belirlenir (örneğin, 10 puan).
- Oyuncular, bilyelerini stratejik noktalara yerleştirerek hem kendi bilyelerini korur hem de rakip bilyeleri vurma fırsatı yaratır.
- Oyun sırasında sabır, isabetli atış ve stratejik düşünme önemlidir.
- Belirlenen puan hedefine ilk ulaşan oyuncu oyunu kazanır.
Ğar bilye oyunu, çocukların hem eğlenceli vakit geçirmesine hem de el-göz koordinasyonu, stratejik düşünme ve sabır gibi beceriler geliştirmesine yardımcı olur. Bu oyun, özellikle köylerde ve mahalle aralarında arkadaş grupları arasında sıkça oynanır.
Geleneksel çocuk oyunlarını gözlemlendiğinizde hemen hepsinin açık alanda oynandığını farketmişsinizdir.
Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu da oldukça popüler olan
Çelik Çomak oyunu: çocuklar arasında oynanan geleneksel oyunlardan biridir. Bu oyun, beceri ve strateji gerektirir ve genellikle açık alanlarda oynanır.
Araç Gereç:
Çelik:Yaklaşık 20-30 cm uzunluğunda, bir ucu sivri kısa bir sopa.
Çomak:Yaklaşık 60-70 cm uzunluğunda, düz ve uzun bir sopa.
Oyuncu sayısı genellikle 2-4 kişi arasında değişir, ancak daha fazla kişiyle de oynanabilir.
Oyun, düz bir zemin üzerinde oynanır. Çelik yere, bir ucu hafifçe yukarıda olacak şekilde yerleştirilir.
1.Çeliği Yerleştirme:Çelik yere, bir ucu hafifçe yukarıya kalkacak şekilde yerleştirilir. Bu, çeliğin kolayca havaya fırlatılmasını sağlar.
2.İlk oyuncu çomak ile çeliği havaya fırlatır ve sonra havadaki çeliğe vurur. Amaç çeliği olabildiğince uzağa göndermektir.
3.Eğer çelik havadayken vurulamazsa, diğer oyuncu veya takım sıra alır.
4.Çelik vurulup uzağa gönderildikten sonra, rakip oyuncular çeliği yakalamaya çalışır. Eğer çeliği havada yakalarlarsa, vurucu oyuncu oyun dışı kalır ve sıra rakip oyuncuya geçer.
Puanlama:
Çelik yere düştüğünde, düştüğü noktadan çeliği atan noktaya kadar olan mesafe adımlarla ölçülür.
Her adım bir puan olarak sayılır ve vurucu oyuncunun hanesine yazılır.
Çelik tekrar başlangıç noktasına getirilir ve oyun aynı şekilde devam eder.
- Belirli bir puana ulaşan (örneğin 100 puan) veya belirli bir süre sonunda en fazla puanı toplayan oyuncu veya takım oyunu kazanır.
- Oyuncular, çeliği havaya fırlatırken ve vururken dikkatli ve isabetli olmalıdır.
- Rakip oyuncular, çeliği yakalamak için hızlı ve çevik olmalıdır.
- Çelik yere düşerse, ölçülen adım sayısı dikkatli bir şekilde belirlenmelidir.
Çelik Çomak oyunu, çocukların el-göz koordinasyonunu, stratejik düşünme becerilerini ve fiziksel yeteneklerini geliştirmelerine yardımcı olur.
Beştaş dendiğinde Y ve X kuşağı’nın anıları canlanır.
Beştaş oyunu; çocuklar arasında yaygın olarak oynanan geleneksel bir oyunudu.
- Beş adet küçük taş (taşlar elinize rahatça sığacak boyutta olmalıdır).
1. Oyuncular yere oturur ve taşları önlerine koyar. İlk oyuncu taşlardan birini seçer ve havaya atar.
2. Havaya atılan taşı yakalamadan önce yerdeki bir taşı alıp, havadaki taşı yere düşürmeden yakalamaya çalışır.
3. İlk aşamayı başarıyla tamamlayan oyuncu, bir taşı havaya atarken yerdeki iki taşı alıp havadaki taşı yakalamaya çalışır.
4. İkinci aşamayı başarıyla tamamlayan oyuncu, bir taşı havaya atarken yerdeki üç taşı alıp havadaki taşı yakalamaya çalışır.
5. Üçüncü aşamayı başarıyla tamamlayan oyuncu, bir taşı havaya atarken yerdeki dört taşı alıp havadaki taşı yakalamaya çalışır.
6. Dördüncü aşamayı başarıyla tamamlayan oyuncu, tüm taşları tek seferde toplar ve havadaki taşı yakalamaya çalışır.
- Oyuncu her başarılı aşamadan sonra oyuna devam eder.
- Eğer oyuncu başarısız olursa (örneğin havadaki taşı yakalayamazsa), sıradaki oyuncuya geçilir.
- Oyuncular sırayla oynar ve her aşamada bir üst seviyeye geçmeye çalışırlar.
- Oyun, tüm taşları en hızlı şekilde toplama becerisini geliştirmeye yöneliktir.
Oyunun amacı, taşları en kısa sürede ve en başarılı şekilde toplamak ve havadaki taşı yakalamaktır. Tüm aşamaları başarıyla tamamlayan oyuncu oyunu kazanır.
Beştaş oyunu, el becerisini ve koordinasyonunu geliştirmeye yardımcı olan eğlenceli bir oyundur.
Çağa ayak uydurmak gerekir lakin ebeveyn ve eğitimciler çocuk ve gençleri açık alan oyunlarına da teşvik etmeli.
Günümüz çocukları da oyun kurmuyor, tasarlamıyor değil sıkıntı kurdukları oyunların sadece sanal ortamda oynanması.
İki hafta aradan sonra tekrar burada görüşmek dileğiyle
